Tanzania Budget 2011-2012

HOTUBA YA WAZIRI WA FEDHA 

MHESHIMIWA MUSTAFA HAIDI MKULO (MB.),

AKIWASILISHA BUNGENI MAPENDEKEZO YA 

SERIKALI KUHUSU MAKADIRIO YA MAPATO

 NA MATUMIZI KWA MWAKA 2011/2012

UTANGULIZI

1. Mheshimiwa Spika, naomba kutoa hoja kwamba Bunge lako Tukufu likubali   kujadili

na kupitisha makadirio ya mapato na matumizi ya Serikali kwa mwaka wa fedha

2011/2012. Pamoja na hotuba hii, vipo vitabu vinne vinavyoeleza kwa kina takwimu

mbalimbali za Bajeti. Kitabu cha Kwanza kinahusu makisio ya mapato. Kitabu cha Pili

kinaeleza makisio ya matumizi ya kawaida kwa Wizara na Idara zinazojitegemea

ambapo cha Tatu kinahusu makisio ya matumizi ya kawaida kwa Mikoa na Mamlaka za

Serikali za Mitaa na cha Nne kinaeleza makadirio ya matumizi ya maendeleo kwa

Wizara. Idara zinazojitegemea, Mikoa pamoja na Mamlaka za Serikali za Mitaa. Aidha,

upo Muswada wa Sheria ya Fedha wa mwaka 2011 ambao ni sehemu ya Bajeti hii.

   

 2. Mheshimiwa Spika, awali ya yote napenda kumpongeza Rais wa Jamhuri ya

Muungano wa Tanzania Mhe. Dkt Jakaya Mrisho Kikwete kwa kuchaguliwa tena

kuongoza kwa muhula wa pili wa Serikali ya Awamu ya Nne. Aidha, ninampongeza Dkt.

Mohammed Gharib Billal kwa kuchaguliwa kuwa Makamu wa Rais wa Jamhuri ya

Muungano wa Tanzania. Vile vile, nampongeza Mhe. Mizengo Kayanza Peter Pinda

(Mb.) kwa kuchaguliwa kuwa Mbunge na kuteuliwa tena na hatimaye kupitishwa na

Waheshimiwa Wabunge kuwa Waziri Mkuu kwa muhula wa pili wa Serikali ya Awamu

ya Nne.

3.  Mheshimiwa Spika, napenda kukupongeza wewe binafsi Mhe. Spika Anne Makinda

(Mb.) kwa kuchaguliwa kuwa Spika na hivyo kuwa mwanamke wa kwanza kuongoza

Bunge katika Afrika Mashariki. Kuchaguliwa kwako kunatokana na imani kubwa

waliyonayo Waheshimiwa Wabunge kwa kuzingatia busara zako, uwezo na uzoefu

wako ndani ya Bunge hili. Napenda pia kumpongeza Mhe. Job Ndugai (Mb.) kwa

kuchaguliwa kuwa Naibu Spika. Nawapongeza pia mawaziri wenzangu wote pamoja na

Naibu mawaziri wote, kwa kuteuliwa na Mhe. Rais kushika nyadhifa hizo. Aidha,

napenda niwapongeze wabunge wote kwa kuchaguliwa na kuteuliwa kuingia katika

Bunge hili.

4.  Mheshimiwa Spika, naomba pia nichukue fursa hii kutoa shukrani zangu za dhati

kwa wale wote walioshiriki kwa namna moja au nyingine kufanikisha matayarisho ya

Bajeti hii. Maandalizi ya Bajeti hii ya Serikali yanahusisha wadau na vyombo

mbalimbali. Kipekee ninaishukuru Kamati ya Fedha na Uchumi chini ya uenyekiti wa

Mhe. Dkt. Abdallah Omar Kigoda, Mbunge wa Handeni, pamoja na kamati nyingine za

kisekta kwa ushauri mzuri waliotoa wakati wakichambua mapendekezo ya Bajeti hii.5. Mheshimiwa Spika, nao niishukuru kwa namna ya pekee Ofisi ya Mwanasheria

Mkuu wa Serikali kwa kutayarisha kwa wakati Muswada wa Sheria ya Fedha ya mwaka

2011 na nyaraka mbalimbali za sheria ambazo ni sehemu ya Bajeti hii. Kwa upande wa

Wizara ya Fedha, nawashukuru Naibu Mawaziri Mhe. Gregory Teu (Mb) na Mhe.

Pereira Ame Silima (Mb). Namshukuru Katibu Mkuu Ndugu Ramadhani M Khijjah na

Naibu Katibu Makatibu Wakuu, Ndugu Laston T. Msongole, Dkt. Servacius B. Likwelile

na Ndugu  Elizabeth Nyambibo. Napenda kuwashukuru Prof. Benno Ndulu, Gavana wa

Benki Kuu ya Tanzania, Ndugu Harry Kitillya, Kamishna Mkuu wa Mamlaka ya Mapato

Tanzania na Dkt. Albina Chuwa, Mkurugenzi Mkuu wa Ofisi ya ya Taifa. Aidha,

napenda kuwashukuru Wakuu wa Idara na wafanyakazi wote wa Wizara ya Fedha. Vile

vile, namshukuru Mpigachapa Mkuu wa Serikali kwa kuchapisha Hotuba hii kwa wakati.

Mwisho, nawashukuru wataalamu na wale wote waliotoa mapendekezo kuhusu Sera,

mikakati na masuala mbalimbali ya kodi ambayo yamezingatiwa katika kuandaa Bajeti

hii.

6.Mheshimiwa Spika, huu ni mkutano wa kwanza wa Bajeti kwa Bunge hili baada ya

uchaguzi mkuu wa Rais na Wabunge uliofanyika mwezi Oktoba mwaka 2010 na

kukirejesha Chama cha Mapinduzi pamoja na Serikali yake katika kipindi cha pili cha

Awamu ya Nne. Wananchi wana matumaini makubwa kwa Bunge hili kwamba litasaidia

kuongeza kasi ya kuwapatia maendeleo na kuondokana na umasikini wa kipato

unaowakabili wananchi walio wengi. Hili linajidhihirisha kwa  uwepo wa Waheshimiwa

Wabunge wenye umri, jinsia, elimu na uzoefu mbalimbali. Ni matumaini ya Serikali

kuwa uwepo huo wa Waheshimiwa Wabunge utakuwa ni chachu katika kuwaltea

maendeleo wananchi kwa ari zaidi, kasi zaidi na nguvu zaidi.

7.Mheshimiwa Spika, Bajeti ya mwaka wa fedha unaoishia 2010/2011, imeendelea

kutumika kama chombo muhimu katika kutekeleza Sera na Malengo ya Uchumi na

Maendeleo ya Jamii. Katika kipindi hiki, yamekuwepo mafanikio ya kuridhisha katika

kutoa huduma bora kwa wananchi kuimarisha  miundombinu ili kuwezesha kukua kwa

uchumi na kupunguza umasikini.

8.Mheshimiwa Spika, Bajeti ya mwaka 2011/12 itazingatia vipaumbele vifuatavyo:

(i) Umeme;

(ii)Maji;

(iii) Miundombinu ya usafiri na usafirishaji (reli, bandari, barabara, viwanja vya ndege,

Mkongo wa Mawasiliano wa Taifa);

(iv) Kilimo na umwagiliaji; na 

(v)Kupanua ajira kwa sekta binafsi na ya umma.

Bajeti itahakikisha pia kuwa mafanikio yaliyopatikana katika sekta za elimu na afya

yanalindwa pamoja na kuimarisha ubora wa huduma zinazotolewa.

Mikakati ya Kupunguza Makali ya Maisha kwa Mwananchi    

9. Mheshimiwa Spika, Serikali inatambua changamoto zinazowakabili wananchi katika

kupambana na makali ya maisha. Bajeti ya Serikali kwa mwaka 2011/12, pamoja namambo mengine, inalenga katika kuchukua hatua za kurekebisha hali hiyo.

Kumekuwepo  na changamoto mbalimbali ambazo zinahitaji hatua za makusudi

kuchukuliwa na wadau mbalimbali ikiwemo Serikali, sekta binafsi na mwananchi mmoja

mmoja  ili kupunguza makali ya maisha kwa mwananchi. Hatua zitachukuliwa maeneo

yafuatayo:-:

(i)   Kasi kupanda kwa bei za bidhaa na huduma: Kasi ya ongezeko la bei za bidhaa

na huduma nchini pamoja na mambo mengine inasababishwa na: kuongezeka kwa bei

za mafuta  katika soko la dunia; kutopatikana kwa umeme wa uhakika na hivyo kuathiri

uzalishaji; na upungufu wa chakula nchini na nchi jirani. Serikali itachukua hatua

mbalimbali kukabiliana na hali hiyo kama ifuatavyo:

(a) Ongezeko la bei za mafuta ya petroli: Ongezeko la bei za mafuta ya petroli

linatokana na sababu mbalimbali ikiwemo kuongezeka kwa bei katika soko la dunia.

Kwa mfano baada ya msukosuko wa uchumi duniani bei ya mafuta ilishuka hadi Dola

za Kimarekani 40 kwa pipa. Kwa sasa bei ya mafuta katika soko la dunia imefikia

takribani Dola 120 kwa pipa ambayo ni mara tatu ya bei  iliyokuwepo awali. Aidha,

ongezeko la bei linachangiwa  pia na kuongezeka kwa gharama za bima ya mizigo

nchini kutokana na tishio la maharamia baharini,  uagizaji wa mafuta wa kampuni moja

moja na migogoro ya kisiasa katika nchi za Mashariki ya Kati na Kaskazini mwa bara la

Afrika. Pamoja na sababu zilizotajwa, bidhaa ya mafuta ya petroli inapoingia hapa

nchini hutozwa ushuru wa bidhaa (excise duty) na ushuru wa mafuta (fuel levy). Zipo

pia tozo mbalimbali zinazotozwa na Mamlaka zinazotoa huduma katika mfumo wa

uagizaji na upokeaji wa mafuta. Taasisi zinazotoza tozo hizo ni pamoja na EWURA,

SUMATRA, Shirika la Viwango la Taifa (TBS), kiwanda cha TIPER, Mamlaka Mapato

Tanzania, Mamlaka Bandari na makampuni yanayoagiza mafuta. Pamoja na hatua

zilizochukuliwa  na Serikali za kuondoa Kodi ya Ongezeko la Thamani na kuweka

viwango maalumu vya ushuru  wa bidhaa kwenye mafuta, bado bei ya rejareja ya

mafuta imeendelea kuwa kubwa na kuongezeka gharama za maisha. 

Mheshimiwa Spika, ili kupunguza makali ya ongezeko la bei ya mafuta nchini, Serikali

imeamua kufanya mapitio ya namna ya kukokotoa tozo zinazotozwa na Mamlaka

mbalimbali kwa lengo la kuzipunguza na zoezi hili litakamilika katika mwaka wa fedha

2011/12. Aidha, Serikali pia inakamilisha taratibu za ununuzi wa mafuta kwa wingi kwa

lengo kuyauzia makampuni ya usambazaji kwa beo ya jumla. Kanuni zitakazotoa

mwongozo  katika uagizaji mafuta kwa pamoja zimekamilika na utaratibu huu

unatarajiwa kuanza katika mwaka wa fedha 2011/12. Utaratibu huu unatarajiwa

kupunguza bei na gharama za usafirishaji  wa mafuta  hayo. Pamoja na juhudi hizi za

Serikali, sekta binafsi inahimizwa kutumia gesi kama nishati mbadala wa mafuta ya

petroli hasa mijini. Ni matarajio yangu kwamba hatua hizi zitaleta unafuu wa bei ya

mafuta hapa nchini na hivyo kupunguza gharama za maisha kwa wananchi na

kuboresha uchumi kwa ujumla.  

(b) Upungufu wa Nishati ya Umeme:

Nchi yetu inakabiliwa na upungufu wa nishati ya umeme kutokana na kiwango kidogo

cha uzalishaji usioendana na  mahitaji. Kwa kuzingatia kuwa umeme una umuhimu wakipekee katika kukuza uchumi wa nchi, Serikali itachukua hatua kadhaa za kukabiliana

na upungufu huu, ikiwemo kukamilisha mradi wa kuzalisha umeme wa megawati 100

Dares Salaam na ule wa megawati 60 Mwanza; kuiwezesha TANESCO kupata mikopo

kutoka taasisi za fedha za kimataifa kwa ajili ya kununulia mitambo ya uzalishaji na

kuangalia upya namna ya kugawanya shughuli za Uzalishaji, Usafirishaji na

Usambazaji; kwa lengo  la kuiachia TANESCO kujikita kwenye eneo ambalo ina uwezo

nalo kiushindani na hivyo  kuleta ufanisi katika sekta nzima ya umeme. Aidha, kutokana

na kukamilishwa  kwa sera, sheria na kanuni za ubia kati ya Serikali na sekta binafsi

((PPP), Serikali itaanda utaratibu wa kuhusisha sekta binafsi katika sekta ya umeme na

inatarajiwa kwamba baadhi ya miradi ya uzalishaji umeme itatekelezwa kwa njia ya ubia

kati ya Serikali na sekta binafsi. Serikali imeshaanza majadiliano na wawekezaji katika

uzalishaji  wa umeme kwa ubia katika miradi ifuatayo; Mtwara MW 300, Mpanga MW

144 na miradi ya usafirishaji umeme wa Kv 400 ya Morogoro-Tanga-Kilimanjaro-Arusha

km 682 na upanuzi wa Gridi ya Kaskazini  Magharibi kwa mikoa ya Kagera, Kigoma na

Rukwa-km 1,000.   Serikali inawashauri wananchi kuanza kutumia vyanzo mbadala vya

umeme wa jua, upepo na nishati inayotokana na biogesi pamoja na kutumia kwa

uangalifu nishati ya umeme iliyopo.

(c) Kuimarisha Hifadhi ya Chakula

Kutokana na kuendelea kuwepo kwa upungufu wa chakula kulikosababishwa na ukame

katika baadhi ya maeneo ya nchi, Serikali itaendelea kuimarisha hifadhi ya chakula kwa

kuongeza ununuzi wa mazao ya chakula katika Wakala wa Hifadhi ya Chakula ya

Serikali (NFRA).Aidha, hifadhi hiyo itatumika kupunguza bei ya chakula nchini kwa

kusambaza nafaka kwa bei nafuu katika masoko wakati wa uhaba. Kadhalika, wananchi

wanashauriwa kuendelea kulima mazao yanayohimili ukame pamoja na kilimo cha

umwagiliaji na kuzingatia kuweka akiba ya chakula.

(ii) Kuongeza ajira: Ukosegu wa ajira, hasa kwa vijana umeendelea kuwa ni

changamoto kubwa, hivyo, Serikali inafanya juhudi za makusudi kupanua ajira katika

maeneo mbali mbali kama ifuatavyo:-

a) Mpango wa Ukanda wa Kilimo wa Kusini mwa Tanzania (Southern Agricultural

Growth Corridor of Tanzania- SAGCOT). Mpango huu ni mkakati wa kuleta mapinduzi

ya kilimo ambao utatekelezwa  kwa ushirikiano kati ya serikali na wadau mbalimbali wa

kilimoi, wakiwemo washirika wa maendeleo. Utekelezaji wa mpango huu ambao ni

sehemu ya Kilimo Kwanza, utasaidia kupunguza umasikini miongoni mwa wananchi

wanoishi vijijini kwa kuwaongezea mavuno ya mazao yao na kukuza ajira miongoni

mwa Watanzania.

Katika mwaka 2011/12 Benki ya dunia inatarajia kuchangia Dola za Kimarekani milioni

60 sawa na shilingi bilioni 92.8. Tunakamilisha taratibu za kupata fedha hizo na

tutawasilisha Bungeni kwa ajili ya kuidhinisha matumizi yake.

Mheshimiwa Spika, serikali pia itaendelea kufanya maboresho ya kilimo cha mazao,

ufugaji na uvuvi. Kwa upande wa mazao, Tanzania ina mabonde mazuri yenye rutuba

kwa kilimo cha mpunga katika mikoa ya Tabora, Mwanza, Shinyanga, Kigoma, Pwani,

Mbeya, Kilimanjaro, Tanga na Morogoro. Chini ya utaratibu huu, wakulima wadogowadogo watawezeshwa kupata huduma za mikopo, ugani, mbegu bora na mbolea.

Utafiti unaonesha kuwa kwa kutumia vizuri mabonde hayo, pembejeo na tija katika

uzalishaji, inawezekana kutoafursa za ajira mchanganyiko.

b) Viwanda vya kusindika mazao ya kilimo vitasaidia kuongheza thamani ya mazao na

ajira. aidha, eneo jingine la kuongeza ajira ni kupitia mwingiliano (linkage) baina ya

viwanda vya nguo na sekta ya kilimo. Juhudi zinazoendelea za kuimarisha upatikanaji

wa nishati ya umeme kwa kutumia vyanzo mbadala vya umeme wa maji na mafuta

ambavyo ni upepo, jua na biogesi, zitasaidia kufanikisha mpango wa uzalishaji wa

bidhaa viwandani. Kadhalika, Serikali itaboresha mazingira ya sekta ya viwanda

(vikubwa, vidogo na vya kati), ili kuviwezesha kufanya kazi kwa ufanisi zaidi.

c) Kuingeza kasi ya utekelezaji wa MKURASBITA, ili mpango huu uweze kuchangia

ongezeko la ajira. Serikali kwa kushirikiana na AZAKI, AZISE na wadu wengine,

itaendelea kuwawezesha wajasiriamali wadogo na wa kati (SMEs), ili kuiongeza ajira.

SIDO, VETA na vyuo vya maendeleo ya wananchi na vijana vitaboreshwa zaidi ili

visaidie kutoa mafunzo ya ujasiriamali ambayo yataongeza ajira. Serikali imeweka

utaratibu mzuri wa kuwawezesha waombaji wa mikopo kwa kutumia dhamana ya

Serikali kupitia mifuko iliyo chini ya Benki Kuu na kupitia benki zao za biashara kupata

mikopo kwa ajili ya shughuli zao za uzalishaji. Utaratibu huu umenufaisha wajasiriamali

wengi ikiwa ni pamoja na vyama vya ushirika na sekta binafsi.

d) Kuharakisha maboresho yanayoendelea katika sekta ya fedha na utekelezaji wa sera

ya uwezeshaji ambazo zitasaidia upatikanaji wa mikopo kwa wananchiili waweze

kupata mitaji na kujiajiri. Hatua zinazochukuliwa na Serikali katika eneo hili ni pamoja na

kuharakisha upatikanaji wa vitambulisho vya Taifa, kuanzishwa kwa taasisi ya kuratibu

taarifa sahihi za waombaji wa mikopo (credit reference bureau), ambayo itakuwa

inahifadhi taarifa sahihi za wakopaji (credit reference databank); na mwisho,

kuhamasisha mashirika ya umma, sekta binafsi na mifuko ya hifadhi ya jamii kuonheza

fursa za ajira katika maeneo yao kwa kuwekeza katika vitega uchumi na kutoa mafunzo

ya kujiajiri kwa vijana wasio na ajira.

10. Mheshimiwa Spika, ni matarajio yangu kwamba hatua hizi zitasaidia kuleta unafuu

na hivyo kupunguza gharama za maisha kwa wananchi na kuboresha uchumi kwa

ujumla. Serikali inaomba ushirikiano wa kila mmoja wetu ili hatua hizo zilete matokeo

yanayotarajiwa.

MAPITIO YA UTEKELEZAJI WA SERA ZA BAJETI YA MWAKA 2010/11

11. Mheshimiwa Spia, mfumo wa Bajeti wa mwaka 2010/11 ulizingatia Dira ya

Maendeleo ya Taifa 2025; Makakati wa Kukuza Uchumi na Kupunguza Umasikini

(MKUKUTA II); Malengo ya Maendeleo ya Milenia (MDGs); Ilani ya CCM ya Uchaguzi

Mkuu ya Mwaka 2005; Mkakati wa pamoja wa Misaada Tanzania (MPAMITA); na

Mkakati wa Taifa wa Madeni.

12. Mheshimiwa spika, ktaika mwaka wa fedha 2010/11. serikali imeendeleakutekeleza majukumu yake kulingan na misingi ya sera ilizojiwekea. sera hizo zililenga

katika kuimarisha ukusanyaji wa mapato, kusimamia matumizi ya fedha za umma na

uwajibikaji. aidha, serikali ilikusudia kuendelea kudhibiti Deni la Taifa pamoja na

kuboresha mahusiano yetu na wahisani wanaosaidia Bajeti ya serikali.

13. Mheshimiwa Spika, kwa kuzingatia sera za uchumi jumla pamoja na misingi na

sera za Bajeti, katika kipindi cha mwaka 2010/11. Serikali ilikadiria kukusanya mapato

na kutumia kwa ajili ya matumizi ya kawaida na maendeleo jumla ya shilingi trilioni 11.6.

Kwa mwaka huo, serikali ilipanga kukusanya mapato ya ndani ya shilingi trilioni 6.0;

mapato kutoka Serikali za mitaa kiasi cha shilingi bilioni 172.6; misaada na mikopo ya

kibajeti shilingi bilioni 821.6; misaada na mikopo ya miradi ya maendeleo na ya kisekta

kiasi cha shilingi trilioni 2.5; mikopo ya ndani na nje shilingi trilioni 1.3; mikopo ya kulipia

dhamana na hatifungani shilingi797.6; na mapato kutokana na ubinafsishaji shilingi

bilioni 30.0.

14. Mheshimiwa Spika, katika utekelezaji wa bajeti ya mwaka 2010/11, mafanikio

yaliyojitokeza ni pamoja na yafuatayo:

i) Kiwango cha ukusanyaji wa mapato ya ndani hadi mwezoi Machi 2011 kiliongezeka

kwa asilimia 21 ikilinganishwa na mapato yaliyokusanywa kipindi hicho mwaka 2009/10.

aidha, katika kipindi hicho, ukusanyaji wa mapato uliongezeka kutoka wastani wa

shilingi bilioni 390 kwa mwezi kwaka 2009/10 hadi shilingi bilioni 473 mwaka 2010/11;

ii) Kugharamia Uchaguzi Mkuu uliofanyika mwezi oktoba 2010 kama ulivypangwa;

iii)Kufanikisha ununuzi wa tani 182,000 za chakula cha Hifadhi ya taifa, kwa kutumia

jumla ya shilingi bilioni 57, ili kukabiliana na tatizo la uhaba uhaba wa chakula

lililojitokeza katika baadhi ya maeneo nchini;

iv) Kugharimia mafunzo kwa wanafunzi 4,598 katika fani ya maafisa ugani wa kilimo na

mifugo;

v) serikali imeendelea kulipa madeni ya watumishi kulingana na uhakiki uliofanywa na

Mdhibiti an Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali;

vi) Mishahara na stahili za watumishi ziliendelea kulipwa kwa wakati.

vii) Serikali imelipa kiasi cha shilingi bilioni 200 kama sehemu ya gharama kwa ajili ya

ununuzi wa genereta zenyeb uwezo wa kufua umeme wa megawati 60 kwa mkoa wa

Mwanza na megawati 100 kwa mkoa wa Dar es Salaam. Aidha, serikali imechukua

hatua za dharura za kuounguza makali ya mgawo wa umemekatika gridi ya Taifa kwa

kugharamia ununuzi wa wa mafuta ya kuendesha mitambo ya kufua umeme ya IPTL,

ambapo jumla ya shilingi bilioni 18.5 zimetumika;

viii) Kwa ushirikiano na Serikali ya China, Serikali imeendelea na ujenzi wa jingo

maalum kwa ajili ya matibabu ya moyo katika hospitalin ya Muhimbili pamoja na wodi za

kulaza wagonjwa wa saratani katika hospitali ya Ocean Road;

ix) Kuongeza mtaji kwa shilingi bilioni 50 katika benki ya rasilimali (TIB) na hivyo kukuzamtaji hadi shilingi bilioni 92. Aidha, shilingi bilioni 20 ziliongezwa kwenye dirisha la

kilimo na kufanya dirisha hilo kuwa na shilingi bilioni 42; na

x) Kufanikisha utoaji wa mikopo ya elimu ya juu kwa wanafunzi 96,328 ambapo jumla

ya shilingi bilioni 185 zimetumika, ikilingabnisha na wanafunzi 72,035 na shilingi bilioni

145 zilizotumika kwa kipindi kama hicho mwaka 2009/10.

MAPATO YA NDANI

15. Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka wa fedha 2010/11, Serikali litarajia

kukusanya mapato y ndani ya kiasi cha shilingi bilioni 6,003.6 sawa na asilimoa 17.3 y

pato la taifa. Ili kuimarisha ukusanyaji wa mapatoya ndani, hatua mbalimbnali

zilizochukuliwa ni pamoja na:

i) Kuendelea kuimarisha mifumo ya ukusanyaji mapato kwa kuhakikisha kuwa pale

inapowezekana malipo yanafanyika kupitia kwenye mabenki;

ii) Kuweka mkakati wa kuboresha huduma za utalii kwa kutathamini hoteli ili ziwe katika

viwango vinavyokubalika kimataifa kwa lengo la kuongeza mapato yanayotokana na

ada;

iii) Kuhimiza utekelezaji wa Sheriaya fedha Na. 13 ya mwaka 2008 na Waraka wa

hazina Na. 8 wa mwaka 2008/09 inayoelekeza mashirika na taasisi kuchangia katika

mfuko mkuu wa serikali’

iv) Kuendelea kupanua wigo wa kodi kwa kusajili walipa kodi wapya na kuweka

mazingira bora ya biashara ili kuwezesha kukua kwa sekta binafsi;

v) Kuendelea kusimamia kwa karibumageuzi makubwa yanayoendelea ndani ya

Mamlaka ya Mapato Tanzania, chini ya mpango wake wa tatu wa maboresho wa Miaka

Mitano ambayo yamekuwa msingi wa kukua kwa ukusanyaji wa mapato ya ndani

mwaka hadi mwaka’

vi) Kuchukua hatua za kuboresha ukusanyaji wa mapato yasiyo ya kodi kutoka Wizara

na Idara za Serikali’

vii) Kupitia upya utaratibu wa kutoa misamaha ya kodi kwa lengo la kuongeza udhibiti;

na

viii) Kuendelea kuhakikisha kwamba watendaji wa Mamlaka za Serikali za Mitaa

wanajengewa uwezo kwa kuwapatia utaalamu wa kutosha ili kuonmgeza ufanisi katika

ukadiriaji na ukusanyaji wa mapato katika Serikali za Mitaa.

16. Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka 2010/11, Serikali ilifanya

marekebisho ya Sheria ya Kodi ya Ongezeko la thamani, SURA 148. Marekebisho

mengi yaliyofanyika katika Sheria hii yalilenga kutoa kipaumbele katika kukuza

uzalishaji katika ekta ya kilimo na mifugo na kuongeza mchango wake kwenye Pato la

Taifa. Hivyo, marekebisho hayo yalijumuisha kusamehe Kodi ya Ongezeko la Thamani

kwa mashine na vifaa vya kukusanyia, kusafirishia na kusindika maziwa pamoja na

vifungashio vya maziwa ili kuhamasisha uwekezaji katika ekta ndogo ya maziwa na

hivyo kuboresha kipato cha wananchi.

17. Mheshiwa Spika, Serikali ilisamehe Kodi ya Ongezeko la Thamani kwenye

mashudu kwa ajili ya chakula cha mifugo ili kuhamasisha ufugaji bora na kuwawezesha

wakulima wa mbegu za mafuta kupata bei yenye tija kwa mauzo ya bidhaa hiyo;

kusamehe Kodi ya Ongezeko la Thamani kwenye zana za kilimo, na huduma zakuzalisha mifugo ka njia ya kupandisha mifugo na kutumia mashine maalumu za

kuzalishia/kutotolea vifaranga pamoja an vifungashio vya juisi za matunda. Aidha,

serikali ilitya unafuu maalum wa kodi ya ongezeko la thamani kwenye mabanda

yanayotumika katika kilimo cha maua na kusamehe kodi za usafirishaji wa maua kwa

ndege kwenda nje ya nchi. Hatua hizizilipelekea kuongezeka kwa uzalishaji na

usindikaji wa maziwa, uagizajiw a matanki ya kuhifadhia maziwa, upatikanaji wa zana

za kilimo, pamoja na uzalishaji wa mifugo na mazao ya kilimo kwa baadhi ya maeneo

nchini.

18. Mheshimiwa Spika, Serikali ilitoa unafuu maalum wa kodi ya ongezeko la thamani

kwenye uuzaji wa bidhaa na huduma zitolewazo kwa wakulima waliosajiliwa au

mashamba yavyama vya ushirika kwa ajili ya kujengamiundombinu ya mashamba kama

vile mifereji ya umwagiliaji, barabaraza mashambani, ujenzi wa mghala au huduma

nyingine za namna hiyo; na kutoza kodi ya ongezeko la thamani kwa kiwango cha

asilimia sifuri kwenye usindikaji wa mafuta ya kula kwa wazalishaji wa mafuta ya kula

wanaotumia mbegu zinazozalishwa hapa nchini. Hatua hizi wka pamoja zimesaidia

kupunguza gharama za uzalishaji na kubosha thamani ya bidhaa.

19. Mheshimiwa Spika, hatua hizi zimepelekea kuongezeka kwa upatikanaji wa zana

za kilimo, pamoja na uzalishaji wa mifugo na mazao ya kilimo kwa baadhi ya maeneeo

nchini. Takwimu za awali zinaonyesha kuwa uzalishajiw a alizeti unatarajiwa

kuongezeka kutoka tani 328,533 mwaka 2009/10, hadi tani 666,030 mwaka 2010/11;

uzalishaji wa karanga kutoka 475,918 mwaka 2009/10, hadi kufikia tani 600,300 mwaka

2010/11; na ufuta kutoka tani 146,919 mwaka 2009/10, hadi kufikia tani 326,660 mwaka

2010/11. Hadi kufikia Aprili 2011, uagizaji wa vifaa vinavyotumika kuunganisha

mabanda maalum yanayotumikakuzalisha maua (green houses) uliongezeka kutoka

nyumba zenye uzito wa kilo 4,542,959 mwaka 2009/10, hadi kilo 7,181,228. Hata hivyo,

matokeo ya hatua nyingize zilizochukuliwa katika kuboresha uzalishaji kwenye kilimo

yatajitokeza katika muda wa kati na mrefu.

20. Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka 2010/11, Serikali pia ilifanya

marekebisho ya Sheria ya Kodi ya Mapato, SURA 332 kwa kuweka wigo wa ukomo wa

maeneo ya uchimbaji wa madini ka nia ya kudhibiti gharama zinazotakiwa kutolewa

katika kukokotoa faida inayotozwa kodi ya mapato kuwa ni zile zinazohusika;

kupunguza kiwango cha chini cha kodi ya mapato yanatoyotokana na ajira kutoka

asilimia 15  hadi asilimia 14, ili kuwaongezea kipato na kuwapunguzia mzigo wa kodi

watumishi wenye kipato cha chini; na kuwataka wafanyabishara wenye namba za

utambulisho wa mlipa kodi (TIN), kuzuia asilimia 2 kila wanapofanya malipo kwa

wasiokuwa na namba hizo, kutokana na bidhaa au huduma walizopata kutoka kwao, ili

Kuwahamasisha wasiokuwa na namba kwenda kusajiliwa.

21.Mheshimiwa Spika, Hatua hii, pamoja na juhudi nyinginezo ziliwezesha kuongeza

idadi ya walipa kodi wapya ambapo hadi machi 2011, jumla ya walipa kodi waliosajiliwana TIN wamefikia 686,098, ikilinganishwa na lengo la maboresho ya kodi ya mapato

kwa sekta ya madini yanatarajiwa kuongeza mapato katika muda wa kati na mrefu.

22.Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka 2010/11, serikali ilifanya marekebisho

katika sheria ya ushuru wa bidhaa, SURA 147 kwa kupunguza ushuru wa bidhaa

kwenye mafuta mazito ya kuendeshea mitambo kutoka shilingi 97,hadi shilingi 80 kwa

lita moja,ili kupunguza gharama gharama za uzalishaji wa bidhaa nchini,katika

kuzingatia dhamira ya serikali ya kukuza viwanda na kuongeza ajira na mapato ya

ndani.Aidha katika kipindi hicho,serikali ilifanya marekebisho ya sheria ya magari

SURA124 pamoja na sheria ya usalama barabarani, SURA 168 kwa kupandisha ada ya

usajili,uhamisho na umiliki wa ada ya mwaka ya leseni za magari ili kuongeza mapato.

23.Mheshimiwa Spika,kwa kuzingatia matakwa ya itifaki ya Jumuiya ya Afrika

Mashariki,mwaka 2010/11, Mawaziri wa Fedha wa Nchi wanachama waliridhia kufanya

marekebisho mbalimbali katika sheria ya forodha ya Jumuiya ya Afrika Mashariki ya

mwaka 2004 ili kuboresha sekta za viwanda, kilimo na usafirishaji kama vichocheo

muhimu katika kukuza uchumi wa nchi za Jumuiya ya Afrika Mashariki.

24.Mheshimiwa Spika,katika kipindi cha Julai 2010 hadi kufikia machi 2011 mapato ya

ndani yakijumuisha mapato ya serikali ya mitaa yalifikia shilingi bilioni 4,256.3,sawa na

asilimia 69 ya lengo la bajeti ya mwaka 2010/11 la shilingi bilioni 6,176.2.Kati ya fedha

hizo,shilingi bilioni 227.4 ni mapato yasiyo ya kodi na mapato ya serikali za mitaa

yalikuwa shilingi 118.2.

25.Mheshimiwa Spika,mapato halisi ya ushuru wa forodha yalikuwa shilingi bilioni

343.2, sawa na asilimia 70 ya lengo la mwaka la kukusanya shilingi bilioni

493.1.Mapato kutokana na ushuru wa bidhaa kutoka nje yalifikia shilingi bilioni

455.0,sawa na asilimia 73 ya bajeti ya shilingi bilioni 622.8,wakati shilingi bilioni 258.7

zilikusanywa kutokana na ushuru wa bidhaa zilizozalishwa nchini,ikilinganishwa na

bajeti ya shilingi bilioni 404.2,sawa na asilimia 64.Aidha mapato kutokana na kodi ya

ongezeko la thamani kutoka nje yalifikia shilingi bilioni 664.6,ikilinganishwa na bajeti ya

shilingi bilioni 999.3,sawa na asilimia 67,wakati shilingi bilioni 611.2 zilikusanywa

kutokana na kodi ya ongezeko la thamani kwa mauzo ya ndani, ikilinganishwa na bajeti

ya shilingi 992.3 sawa na asilimia 62.Mapato yalikuwa shilingi bilioni 1,255.8,ikiwa ni

asilimia 74 ya bajetiya shilingi bilioni1,702.7.Aidha mapato halisi yatokanayo na vyanzovingine vya kodi yalikuwa shilingi bilioni 449.7 ikiwa ni asilimia 72 ya bajeti ya shilingi

bilioni 620.9.

26.Mheshimiwa Spika,mapato yasiyo ya kodi kwa kipindi cha Julai 2010 hadi machi

2011, yalikuwa shilingi bilioni 227.4, ikilinganishwa na bajeti ya shilingi bilioni 365.0

sawa na asilimia 62.Aidha, mapato ya serikali za mitaa yalikuwa shilingi bilioni 118.2

sawa na asilimia 68 ya bajeti ya shilingi bilioni 172.6.

MIKOPO YA NDANI

27.Mheshimiwa Spika,katika mwaka 2010/11, serikali ilipanga kukopa shilingi bilioni

1,397.6 kutoka vyanzo vya ndani ili kugharamia bajeti yake.Kati ya kiasi hicho,shilingi

bilioni 600.0 ni kwa ajili ya kugharamia miradi ya maendeleo na shilingi bilioni 797.6 ni

kwa ajili ya kulipia hatifungani zitakazoiva.Hadi machi 2011, kiasi cha shilingi bilioni

1,107.5 kilikopwa kwa ajili  hiyo.Kiasi hiki kinajumuisha dhamana za serikali zenye

thamani ya shilingi bilioni 607.6 zilizouzwa katika soko ili kulipia zilizoiva na shilingi

bilioni 499.9 zilitumika kwa ajili ya kugharamia miradi ya maendeleo.

MISAADA NA MIKOPO YA MASHARTI NAFUU KUTOKA NJE

28.Mheshimiwa Spika,sheria ya mikopo,Dhamana na misaada ya mwaka 1974(kama

ilivyorekebishwa mwaka 2004) na kanuni zake, imeendelea kuwa msingi na nguzo kuu

ya ukopaji mikopo, utoaji dhamana na kupokea misaada ikiwa misamaha/unafuu wa

madeni.

29.Mheshimiwa Spika,katika kipindi cha Julai 2010 hadi kufikia machi 2011, misaada

na mikopo ya kibajeti ilikuwa shilingi bilioni 845.7,sawa na asilimia 103 ya

makadirio.Ongezeko hili limetokana na nchi ya Canada kuongeza mchango wake wa

misaada ya kibajeti mara mbili ya makadirio ya awali.Misaada na mikopo kwa ajili ya

miradi ya maendeleo, ikijumuisha mifuko ya kisekta ilifikia shilingi bilioni 1,427.6 sawa

na asilimia 58 ya makadirio.TATHMINI YA UWEZO WA NCHI KUKOPA NA KULIPA MADENI(SOVEREIGN

CREDIT RATING)

30.Mheshimiwa Spika,kufuatia kuanza kutengemaa kwa uchimi wa dunia baada

msukosuko wa kiuchumi duniani na nia ya serikali kuboresha upatikanaji wa taarifa

zilizohakikiwa kuhusu mwenendo  mzuri wa Taifa kiuchimi,kisiasa na utawala bora,

serikali inaendelea kumtafuta Mshauri Mwelekezi wa kimataifa kwa ajili ya kusimamia

zoezi la kutathmini uwezo wa nchi kukopa na kulipa madeni(Sovereign Credit

Rating).Mambo muhimu yanayozingatiwa katika tathmini hii ni pamoja na hali ya utulivu

na kisiasa;kasi ya kukua kwa uchumi;udhibiti wa usimamizi wa bajeti ya serikali;udhibiti

wa masoko ya fedha na hali ya mfumuko wa bei;na urari wa malipo ya nje ya

nchi.Hatua hii itasaidia kuwavutia wawekezaji na wakopeshaji kutokana na kuwepo kwa

taarifa ya hali ya kiuchumi,siasa na utawala wan chi na hivyo kurahisisha upatikanaji wa

mikopo nafuu kutoka nje ya nchi kwa serikali na kwa sekta binafsi.

Deni la Taifa

31.Mheshimiwa Spika,mwaka 2000/01, Deni la Taifa lilikuwa Dola za Kimarekani

bilioni 8.55 ikilinganishwa na Dola bilioni 10.01 mwaka 2005/06 na kupungua mwaka

2006/07 hadi kufikia Dola bilini 7.53.Kupungua kwa deni hilo kulitokana na misamaha

mbalimbali ya madeni kutoka kwa nchi wahisani na mashirika ya fedha ya kimataifa

chini ya utaratibu wa(HIPC  na MDRI).Aidha, Deni la Taifa liliongezeka hadi kufikia Dola

bilioni 10.54 mwaka 2009/10, kutoka Dola bilioni 9.36 mwaka 2008/09.Kati ya deni la

mwaka 2009/10,Dola bilioni 5.99 ni deni la nje na Dola bilioni 4.55 ni deni la

ndani,ilijumuisha Dola bilioni 1.63 za dhamana za serikali kwa miradi ya Wizara, Idara

na Taasisi za Serikali.

UTEGEMEZI WA BAJETI

32.Mheshimiwa Spika,pamoja na mafanikio niliyoyaeleza kwenye mwenendo wa

mapato hapo juu,Bajeti ya serikali imekuwa ikitegemea misaada ya wahisani,ambayo

hivi sasa(2010/11)ni asilimia 17 ya bajeti kutoka asilimia 28 ya mwaka 2007/08.Kwa

kuzingatia umuhimu wa taifa kujitegemea kifikra na kirasilimali katika kuleta maendeleo,

Serikali imeamua kuchukua hatua madhubuti za kuongeza mapato ya ndani, ikiwa ni

pamoja na kupanua wigo, kuongeza ufanisi katika ukusanyaji na kutambua walipa kodi

wapya ;na kudhibiti matumizi ili ifikapo mwaka 2015.Kiwango cha utegemezi wa misaada ya wahisani kwenye Bajeti ya serikali kisizidi

asilimia 10.

MATUMIZI

33. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha 2010/2011, sera za matumizi ya

Serikali zililenga katika kuboresha usimamizi na udhibiti wa matumizi ya fedha za uuma

ili kuongeza ufanisi pamoja na kutoa kipaumbele kwa maeneo muhimu ya kuichumi

yanayochochea  kasi ya ukuaji wa uchumi na kupunguza umakini, hususan wa kipato.

Katika kipindi cha Juni 2010 hadi Machi 2011, jumla ya matumizi ilikuwa shilingi bilioni

7,169.3, sawa na asilimia 67 ya makadirio ya mwaka. Kati ya fedha hizo, shilingi bilioni

5,226.9 ni matumizi ya kawaida na shilingi bilioni 1,942.4 ni matumizi ya maendeleo.

34. Mheshimiwa Spika, hadi Machi 2010, malipo ya mishahara ya watumishi wa

Serikali yalikuwa shilingi bilioni 1,749.1, sawa na asilimia 79 ya Makadirio ya mwaka.

Kati ya fedha hizo, shilingi bilioni 569.96 zilizotolewa kwa ajili ya Wizara na Idara

zinazojitegemea, shilingi bilioni 52.9 kwa ajili ya Sekretarieti za Mikoa na shilingi bilioni

1,126.2 kwa ajili ya Halmashauri. Aidha, jumla ya shilingi bilioni 443.9 zililipwa kwa ajili

ya mishahara ya taasisi na mashirika ya umma.

35. Mheshimiwa Spika, kwa kipindi cha Julai, 2010 hadi Machi 2011 malipo ya riba

kwa madeni ya ndani yalifikia shilingi bilioni 173.6, sawa na asilimia 74 ya makadirio ya

mwaka. Aidha, kiasi cha shilingi bilioni 44.6 kilitumika kulipia riba kwa madeni ya nje,

swan a asilimia 34 ya makadirio ya mwaka. Kwa upande wa madeni mengine(CFS

Others), jumla ya shilingi bilioni 361.3 zilitumika ikiwa ni asilimia 66 ya makadirio ya

mwaka na kiasi cha shilingi bilioni 1,955.3 kilitumika kugharamia matumizi mengineyo.

Kwa ujumla, matumizi yalifanyika kulingana na upatikanaji wa mapato.

36.   Mheshimiwa Spika,  katika kipindi cha Julai 2010 hadi Machi 2011, matumizi kwa

ajili ya miradi ya maendeleo yalifikia jumla ya shilingi bilioni 1,942.4, ambapo shilingi

bilioni 514.8 ni fedha za ndani na shilingi bilioni 1,427.6 ni fedha za nje, ikilinganishwa

na lengo la mwaka mzima la kutumia shilingi bilioni 1,366.1 na bilioni 2,452.9 kwa

mtiririko huo.37.  Mheshimiwa Spika,   kwa kutambua umuhimu wa vitambulisho vya Taifa, Serikali

imekamilisha taratibu za kumpata mzabuni na tayari mkataba umekwishasainiwa .

mradi huu  utagharimu jumla ya shilingi bilioni 355 mpaka utakapokamilika. Kwa mwaka

2011/12, jumla ya shilingi bilioni 70 zitatumika kama ilivyopangwa. Awamu ya kwanza

ya uzalishaji wa vitambulisho hivyo itakamilika mwishoni wa mwaka 2011. Mradi huu

ukikamilika utawezesha wananchi kuwa na utambulisho na hivyo kusaidia, pamoja na

mambo mengine kuongeza wigo wa ulipaji kodi, kurahisisha upatikanaji wa huduma

mbalimbali, ikiwa ni pamoja na huduma za kifedha, na kuwatambua wahamiaji haramu.

MASUALA YANAYOHUSU SERIKALI ZA MITAA

38. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2010/11, Serikali kuu imeendelea kuzipa uwezo

Serikali  za mitaa wa kusimamia rasilimali watu na fedha ili ziweze kutoa huduma kwa

wananchi kwa ufanisi. Aidha,   Serikali imeendelea kuzipatia fedha, watumishi na

vitendea kazi na ushauri wa kitaalamu kulingana na maeneo yaliyoanishwa kwenye

bajeti.  Hadi kufikia Machi 2010, Serikali  za mitaa zilikuwa zimepokea  jumla ya shilingi

bilioni 1,358.6, sawa na asilimia 90 ya lengo la shilingi bilioni 1,504.7 zilizotarajiwa

kupelekwa kwa kipindi hicho.

39. Mheshimiwa Spika, kwa upande wa mapato ya ndani, Serikali za mitaa,

zimeendelea kukusanya mapato kutoka katika vyanzo mbalimbali kwa mujibu wa sheria

ya fedha za Serikali za mitaa SURA 290. Katika mwaka wa fedha 2010/11, mapato

kutoka halmashauri yalikadiriwa kuwa shilingi bilioni 172.6. hadi kufikia mwezi Machi,

2011, mapato halisi yaliyokusanywa kwenye halmashauri yalifikia jumla ya shilingi

bilioni 118.2, ambayo, ni sawa na asilimia 68 ya bajeti. Aidha, Serikali imetekeleza

majukumu mengi ikiwa ni pamoja na:

i)    Kulipa kiasi cha shilingi bilioni 10.5 kwa ajili ya madeni ya watumishi wa

Serikali za Mitaa wasio walimu, kulingana na uhakiki uliofanywa na Mdhibiti

na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali;

ii) Ujenzi wa hospitali 3  za mikoa ya Manyara, Singida na Mbeya, pamoja na

ukarabati wa hospitali 10 za mikoa na 17 za wilaya;

iii) Ujenzi wa Ofisi ya Mkuu wa Mkoa Dodoma, nyumba 3 za wakuu wa mikoa, ofisi

22 za Halmashauri na nyumba 210 katika Halmashauri mbalimbali;

iv) Ukarabati wa ofisi 17 za wakuu wa mikoa, ofisi 26 pamoja na nyumba 23 za

wakuu wa Wilaya; nav) Kuboreshwa na kusambazwa kwa Mfumo wa IFMIS (Integrated Financial

Management Information System) kwenye ngazi ya Halmashauri ili

kuimarisha uwajibikaji, ufuatiliaji na tathmini ya  matumizi ya fedha za umma.

USIMAMIZI WA FEDHA ZA UMMA

40. Mheshimiwa Spika, taarifa  ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu  wa Hesabu za Serikali

kwa mwaka 2009/10, inaonyesha kutetereka kwa udhibiti na usimamizi wa fedha za

umma katika Wizara, Idara na Sekretarieti za Mikoa, ikilinganishwa na taarifa ya mwaka

2008/09. Taarifa inaonesha kupungua  kwa Hati safi za ukaguzi zilizotolewa kwa Wizara

na Idara za Serikali, kutoka asilimia 87 hadi asilimia 77, wakati hati zenye shaka

zimeongezeka kutoka asilimia 10 hadi asilimia 20. Aidha, kwenye Mamlaka za Serikali

za Mitaa, hati safi za ukaguzi zimepungua kutoka asilimia 58 mwaka 2008/09, hadi 48.5

mwaka 2009/10, wakati hati zenye mashaka zimeongezeka kutoka asilimia 41 hadi

asilimia 48.5.

41.  Mheshimiwa Spika, baadhi ya sababu za kupungua kwa hati safi za ukaguzi ni

kutofuatwa kikamilifu kwa Viwango  vya Kimataifa vya utoaji wa taarifa za kihasibu

katika Sekta ya Umma (IPSAS), Sheria ya Ununuzi ya Umma ya mwaka 2004 na

kanuni zake za mwaka 2005, kukosekana kwa  usimamizi na ufuatiliaji wa karibu katika

utekelezaji wa miradi ya maendeleo, kutozingatiwa kwa mfumo wa udhibiti wa ndani,

ukosefu wa mafunzo endelevu kwa watumiaji wa mfumo wa IFMIS  kwenye Serikali za

Mitaa na kutotekelezwa kwa mapendekezo ya ukaguzi  kwa miaka iliyopita.

Usimamizi na Udhibiti wa Fedha za Umma- Serikali za Mitaa

42. Mheshimiwa Spika, katika kuimarisha usimamizi na udhibiti wa fedha za umma,

Sheria ya Fedha za Umma SURA 348 imepitiwa na kurekebishwa ili kuwapatia Mlipaji

Mkuu wa Serikali na Mhasibu Mkuu wa Serikali mamlaka ya kusimamia na kufuatilia

usimamizi wa fedha za umma katika ngazi ya Serikali za Mitaa. Kupitia marekebisho

haya, Serikali imeunda nafasi ya Mhasibu Mkuu wa Serikali Msaidizi atakayeshughulikiausimamizi wa fedha katika Serikali za Mitaa, na hivyo kuwezesha utekelezaji wa dhima

ambayo imekusudiwa na mabadiliko haya.

Usimamizi wa Mashirika ya Umma

43. Mheshimiwa Spika, katika miaka ya hivi karibuni, zimejitokeza changamoto nyingi

katika kusimamia wakala, taasisi na mashirika ya 

Umma. Baadhi ya mashirika na taasisi za umma zinazotakiwa kujiendesha kibiashara

zimeshindwa kujiendesha kwa ufanisi na kuwa mzigo mkubwa na kutegena ruzuku

kutoka serikali kuu kinyume na lengo la kuanzisha mashirika na taasisi hizo.

44.Mheshimiwa Spika, Kutokana na changamoto hizo serikali imefanya mabadiliko

katika muundo wa wizara ya fedha kwa kuifanya ofisi ya msajili wa hazina kuwa wakala

anayejitegemea kwa lengo la kuzisimamia kwa karibu wakala, taasisi na mashirika ya

umma na hivyo kuongeza ufanisi, tija, mapato na kupunguza utegemezi wa ruzuku

kutoka serikali kuu. Serikali inapitia sheria zilizoanzisha mashirika na taasisi mbalimbali

na sheria nyinginezo zinazohusiana na ofisi ya msajili hazina, ili kuondoa muingiliano

wa kiutendaji.

MKAKATI WA KUKUZA UCHUMI NA KUPUNGUZA UMASIKINI (MKUKUTA 2)

45. Mheshimiwa Spika, Serikali ilikamilisha maandalizi ya Mkukuta awamu ya pili

(MKUKUTA II) na kuanza kutekelezwa mnamo Julai 2010. Kama nilivyojulish bunge

lako tukufu katika kikao cha bajeti mwaka 2010/2011 MKUKUTA II ni nyenzo kuu ya

kuliwezesha taifa kufikia dira ya Maendeleo ya taifa 2025 na ilani ya uchaguzi ya

Chama Cha Mapinduzi.

Serikali inaendelea kutenga fedha kwa ajili ya kugharimia MKUKUTA II hasa kwa

vipaumbele vinavyogusa wananchi walio wengi na kuboresha huduma za

jamii.Ugharimiaji wa mkakati huu unategemea bajeti ya serikali, michango ya jamii na

sekta binafsi.

46. Mheshimiwa Spika, Mkukuta II umejikita katika maeneo muhimu yafuatayo:

i. Miundombinu hususani, barabara za vijijini, reli, Bandar, viwanja vya ndege,

nishati ya umeme na miundombinu ya mawasiliano na habari pamoja na

usafirishaji wa nishati ya mafuta na gesi;

ii. Sekta ya kilimo ikiwa ni pamoja na Maendeleo ya mifugo na uvuvi

iii. Sekta ya viwanda, lengo likiwa kuendeleza viwanda vitavyotumia rasilimali za

ndani na;iv. Dhana ya ubia kati ya sekta ya umma na sekta binafsi kwa maana ya kupanua

na kuimarisha ushiriki na mchango wa wa sekta binafsi katika maeneo ya

miundombinu, uzalishaji wa mazao ya chakula, biashara pamoja na utoaji wa

huduma za jamii kama vile afya, usafirishaji, elimu na mafunzo na huduma za

kifedha 

Tume ya pamoja ya fedha

47. Mheshimiwa Spika,  Tume ya pamoja ya fedha ya Jamhuri ya Muungano wa

Tanzania, iliundwa kwa mujibu wa Ibara ya 134 ya katiba ya Jamhuri ya Muungano wa

Tanzania na sheria ya Tume ya Pamoja ya fedha sura 140. Tume imetoa taarifa kadhaa

na mapendekezo ikiwemo taarifa iliyotolewa mwaka 2006, kuhusu vigezo vya

kugawana mapato na kuchangia gharama za muungano.

Taarifa hiyo imefanyiwa mapitio mwaka 2010 ili kuiboresha na imewasilishwa kwa

wizara ya fedha ya Serikali ya Jamhuri ya Muungano na wizara ya fedha, uchumi na

mipango ya Maendeleo ya Serikali ya Mapinduzi ya Zanzibar mwezi Aprili 2011. Kila

upande unaendelea kufanya uchambuzi wa mapendekezo ya tume na utawasilisha

maoni yake katika kikao cha pamoja, chini ya uenyekiti wa Makamu wa Rais wa

Jamhuri ya Muungano wa Tanzania mapema mwaka 2011/2012.

UWEZESHAJI WANANCHI KIUCHUMI

48. Mheshimiwa Spika, Katika mwaka 2010/2011, Serikali iliendelea kutekeleza sera

ya taifa ya uwezeshaji wananchi kiuchumi kwa kutoa mikopo yenye masharti nafuu

kupitia mifuko na program mbalimbali; kuhamashisha uanzishwaji wa vyama vya

ushirika (SACCOS) na VICOBA kama njia bora ya kupata mikopo yenye masharti

nafuu, kuongeza kipato, ajira na kupunguza umasikini. Matokeo ya uhamasishaji huo ni

kuongezeka kwa vyama vya hivyo mara tatu kutoka 1875 mwaka 2005 hadi 5344

mwaka 2010, na kuongezeka kwa idadi ya wanachama na vyama hivyo kutoka

1,360,850 hadi 2,100,000.

Akiba na amana za wanachama zimeongezeka zaidi mara tano kutoka shilingi bilioni

31.4 mwaka 2005 hadi shilingi bilioni 174.6 mwaka 2010. Aidha serikali imekamilisha

mwongozo wa ufuatiliaji na tathmini ya mkakati wa utekelezaji wa sera ya taifa ya

uwezeshaji wananchi kiuchumi. Vile vile maandalizi ya mwongozo wa kitaifa wa kutoa

mafunzo ya ujasiriamali yanaendelea.49. Mheshimiwa Spika,  katika mwaka 2011/2012 Serikali itaendelea kutekeleza sera

ya taifa ya uwezeshaji wa wananchi kiuchumi kwa kuieneza ili wananchi wengi

waielewe na kushiriki kikamilifu katika utekelezaji wake; kutoa mafunzo kwa

wajasiriamali; kuhamasisha uwekaji akiba, uwekezaji na kuhamisha uanzishwaji wa

vyama vya ushirika; na kufanya tafiti zenye lengo la kuendeleza stadi a ujasiriamali na

kuanzisha na kuboresha shughuli za kiuchumi. Serikali itaendelea pia kuhamasisha

ushiriki wa wananchi katika shughuli za Maendeleo kupitia utaratibu unaosimamiwa na

mfuko wa Maendeleo ya jamii-TASAF

MWELEKEO WA BAJETI YA MWAKA 2010/11 HADI JUNI 2011

50. Mheshimiwa Spika, kulingana na mwenendio wa makusanyo ya mapato kwa

kipindi cha miezi tisa ya mwaka 2010/11 inategemewa kuwa hadi Juni, 2011 serikali

itaweza kukusanya jumla ya shilingi bilioni 5,553.7 sawa na asilimia 93 ya lengo la

shilingi bilioni 6,003.6.

51. Mheshimiwa Spika, kwa upande wa mikopo na misaada ya kibajeti hadi kufikia

Juni 2011, kiasi cha shilingi bilioni 927.9 zinakadiriwa kupatikana ikilinganishwa na

shilingi bilioni 821.6 zilizokadiriwa hapo awali sawa na ongezeko la asilimia 13.

Mwelekeo unaonesha kwamba hadi kufikia Juni 2011 sehemu kubwa ya fedha

zilizokadiriwa kupatikana kutokana na misaada na mikopo kwa ajili ya miradi ya

Maendeleo zitapatikana.

52.Mheshimiwa Spika, kwa upande wa matumizi, Serikali imeendelea kutoa fedha

kulingana na upatikanaji wa mapato na kwa kuzingatia vipaumbele vilivyopangwa.

Mwelekeo ni kwamba matumizi yatakuwa chini ya lengo la bajeti ya mwaka 2010/11

kutokana na upungufu wa mapato. Aidha kabla ya mwisho wa mwaka 2010/11 Serikali

italipa madeni yaliyohakikiwa na vyombo vya dola ikiwa ni pamoja na posho ya nyumba

kwa wahadhiri wa vyuo vikuu vya umma na pango la nyumba kwa waheshimiwa majaji.

MISINGI NA SHABAHA ZA BAJETI KWA MWAKA 2011/2012

53. Mheshimiwa Spika, Bajeti ya mwaka 2011/2012 inazingatia maeneo muhimu ya

utekelezaji ili kufiia malengo ya dira ya taifa ya Maendeleo 2025, awamu ya pili ya

mkakati wa kukuza uchumi na kupunguza umasikini (MKUKUTA II); Malengo ya

Maendeleo ya millennia 2015, Ilani ya Uchaguzi ya CCM ya mwaka 2010-2015; Mkakati

wa Pamoja wa Misaada Tanzania (MPAMITA) na Mkakati wa Taifa wa Madeni.54. Mheshimiwa Spika, maeneo muhimu yatakayozingatiwa katika utekelezaji wa

bajeti ya mwaka 2011/2012 ni kama ifuatavy:

i. Kukabiliana na changamoto za kupunguza makali ya maisha kwa wananchi

kama nilivyoeleza hapo awali.

ii. Kuendelea kuboresha mfumo wa makusanyo na mapato ya ndani, kuboresha

mazingira ili kuvutia wawekezaji wa ndani na nje na uendelezaji wa sekta binafsi

ili kupanua wigo na kuongeza vyanzo vipya vya mapato

iii. Kuendelea na utekelezaji wa mradi wa vitambulisho vya taifa; uanzishwaji wa

anwani za makazi na utekerezaji wa MKURABITA

iv. Kuhakikisha kwamba maduhuli ya serikali yanakusanywa ipasavyo na

kuwasilishwa katika mfuko mkuu wa serikali

v. Kutenga rasilimali katika maeneo ya kuongeza kasi ya ukuaji uchumi kama vile

miundombinu ya umeme, maji, barabara, bandari, kilimo, umwagiliaji, pamoja na

TEHAMA

vi. Kuimarisha utawala bora na uwajibikaji

vii. Kuendelea kutekeleza mipango na mikakati maalum  ya kuharakisha ukuaji wa

uchumi, kama vile kivutia wawekezaji kwenye miradi ya uzalishaji kwa ajili ya

kuuza nje (EPZ) na uanzishwaji wa maeneo maalum ya uwekezaji (SEZs)

viii. Kukamilisha uandaaji wa awamu ya nne ya programu ya maboresho ya

usimamizi wa fedha za umma (PFMRP IV) 

ix. Kuimarisha uandaaji wa na utekelezaji wa sera  za fedha ziendane na zile za

mapato na matumizi ili kupunguza mfumuko wa bei na ongezeko la riba pamoja

na kuongeza mikopo kwa sekta binafsi na kuhakikisha uhimilivu katika deni la

taifa.

x. Kuimarisha urari wa malipo kwa kusindika bidhaa kabla ya kusafirishwa nje, hasa

mazao ya kilimo, madini na bidhaa nyingine

xi. Kutafuta mikopo ya masharti nafuu na ya kibiashara kutoka benki mbalimbali ili

kuongeza uwezo wa Serikali kugharimia miradi mikubwa ya Maendeleo

xii. Kuharakisha utekelezaji wa sheria ya ubia kati ya sekta ya umma na ya binafsi ili

kupanua fursa za utekelezaji wa miradi ya Maendeleo 

xiii. Kuendelea kutenga fedha kwa ajili ya sensa ya watu na makazi mwaka 2012; na xiv. Kulinda na kudumisha mafanikio yaliyopatikana katika sekta za huduma za jamii

(Elimu, Maji na Afya)

SERA ZA MAPATO

55. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa 2011/12, Sera za mapato zinalenga

kukusanya mapato ya ndani, yasiyopungua shilingi bilioni 6,775.9, sawa na asilimia

17.2 ya Pato la Taifa, ikilinganishwa na matarajio ya kukusanya shilingi bilioni 5,553.7

au asilimia 16.0 ya Pato la Taifa kwa mwaka 2010,11. Kati ya kiwango hicho, mapato ya

kodi ni shilingi bilioni 6,228.8, mapato yasiyo ya kodi ni shilingi bilioni 547.1 na mapato

kutokana na vyanzo vya Halmashauri ni shilingi bilioni 350.5.

56. Mheshimiwa Spika, Serikali itaendelea kuimarisha ukusanyaji wa mapato ya ndani

kwa kuchukua hatua mbalimbali za kiutawala kwa kuhusisha maeneo ya mapato ya

kodi na yasiyo ya kodi, pamoja na kupanua wigo wa mapato katika maeneo mengine.

Maeneo ya kisera yatakayozingatiwa ili kuongeza mapato ni pamoja na:-

i) Kuimarisha utaalamu na mbinu za kuhakiki kodi kodi kutoka kwenye kumbukumbu za

biashara(audit capacity); kuimarisha mfumo wa utawala wa kodi kwa kutumia

vitalu(Block Management System); kuingiza sekta isiyo rasmi kwenye mfumo wa kodi;

kutekeleza utawala wa kodi kwa kutumia mfumo wa viashiria hatarishi(Enterprise wide

Risk Management); na kudhibiti mbinu zote za ukwepaji Kodi;

ii) Kuhuisha Sheria mbalimbali zinazoruhusu misamaha ya kodi kwa nia ya kudhibiti

misamaha hiyo. Kwa sasa misamaha hiyo ni asilimia 2.5 ya Pato la Taifa na lengo ni

kufikia angalau asilimia 1 ya Pato la Taifa katika muda wa kati;

iii) Kuendelea kuimarisha mifumo ya ukusanyaji wa mapato kwa kuhakikisha kuwa

malipo yanafanyika kupitia benki; na kuanza kutumia mfumo wa kulipa kodi kwa

kutumia mfumo wa M-PESA kwa malipo ya Kodi yasiyozidi shilingi 500,000 ili kuondoa

kero ya walipakodi kukaa kwenye mistari.

iv) Kuimarisha TEHAMA katika utawala wa kodi- hasa katika utozaji kodi kwenye sekta

za Mawasiliano na Fedha, ukaguzi wa kina (Forensic Audit), na utunzaji na uchambuzi

wa takwimu;

v) Kuendelea kuimarisha matumizi na udhibiti wa Mashine za Elektoniki za  kutoa

stakabadhi za kodi(Electronic Fiscal Devices-EFDs) na kutoa elimu kwa walipakodi na

wafanya biashara  kuhusu matumizi ya mashine hizi;vi) Kusimamia Mpango wa tatu wa Miaka Mitano wa Maboresho ya utendaji wa

Mamlaka ya Mapato Tanzania kwa lengo la kuongeza ufanisi zaidi katika kukusanya

mapato;

vii) Kuboresha Mifumo ya Ukusanyaji na Usimamiaji kwa Mapato yasiyo  ya Kodi kwa

kupitia upya mfumo wa utoaji stakabadhi na leseni, pamoja na kuboresha viwango vya

kubakiza maduhuli(retention) kwa Wizara, Idara na Taasisi za Serikali;

viii)Kupitia upya mfumo wa ukusanyaji wa kodi ya majengo(Properity tax) katika majiji,

manispaa, miji, wilaya na miji midogo na kuboresha mfumo wa ukusanyaji wake, kwa

kutumia taarifa mpya za thamani za majengo hayo na kusimamia ulipaji wa kodi hiyo,

ikiwa ni pamoja na kupitia upya vyanzo vya mapato na mfumo wa ukusanyaji katika

Serikali za Mitaa;

ix) Kuendelea kuimarisha uchumi tulivu na kuweka mazingira bora ya biashara ili

kuwezesha sekta binafsi kukua na hatimaye kuweza kuchangia katika mapato;

x) Kuimarisha  miundombinu ya bandari, reli na barabara ili kuchochea biashara na

hatimaye kuongeza mapato; na

xi) Kuimarisha usimamizi na udhibiti wa bidhaa zipitazo katika bandari zetu kwenda nchi

za jirani, hasa bidhaa za mafuta, ili kuzuia uvujaji wa mapato ya serikali.

MISAADA NA MIKOPO

57. Mheshimiwa Spika, katika bajeti ya mwaka 2011/12, Serikali inatarajia kupokea

jumla ya misaada na mikopo yenye masharti nafuu kiasi cha shilingi bilioni 3,923.6,

ikilinganishwa na kiasi cha shilingi bilioni 3,274.6 kwa mwaka 2010/11. Hili ni ongezeko

la shilingi bilioni 648.99, sawa na asilimia 20, ukilinganisha na kiwango cha mwaka

2010/11. Kati ya fedha hizo, shilingi bilioni 869.4 ni misaada na mikopo ya kibajeti na

shilingi bilioni 3,054.1 ni misaada na mikopo kwa ajili ya miradi ya maendeleo

ikijumuisha mifuko ya kisekta.

58. Mheshimiwa Spika, napenda kuwatambua na kuwashukuru washirika wetu wa

maendeleo ambao wameendelea kutoa misaada na mikopo kwa ajili ya maendeleo ya

nchi yetu licha ya nchi zao kuathirika na msukosuko wa uchumi Duniani. Wahisani hao

ni: Uingereza, Denmark, Uholanzi, Ubelgiji, Canada, China, Finland, Ufaransa,

Ujerumani, Ireland, Italia, Japani, Korea Kusini, Norway, Sweden, Uswisi, Marekani,

India, Benki ya Dunia, Banki ya Maendeleo Afrika, BADEA, Umoja wa Ulaya, Global

Fund, Shirika la Fedha la Kimataifa(IMF), Kuwait Fund, Nordic Fund, Opec Fund, SautiFund, na Mashirika ya Umoja wa Mataifa. Wote  tunawashukuru sana kwa michango

yao.

MIKOPO YA KIBIASHARA

59. Mheshimiwa Spika, kiwango cha mikopo yenye masharti ya kibiashara kinazingatia

tathimini ya uhimilivu wa deni la Taifa, ambapo kiasi cha Dola za Kimarekani milioni

1,500 zinazokadiriwa kukopwa kwa muda wa miaka mitatu, 2010/11- 2012/13. Hivyo,

Dola za Kimarekani milioni 882, sawa na shilingi bilioni 1,271.6. zinatarajiwa kutumika

mwaka 2011/12. kati ya kiasi hiki, Dola milioni 297 sawa na shilingi bilioni 459 ni albaki

ya mikopo iliyotarajiwa mwaka 2010/11 na Dola milioni 525, sawa na shilingi bilioni 812

zinatarajiwa kupatikana mwaka 2011/12. Fedha hizi zitatumika kwa miradi ya

maendeleo ikijumuisha miradi ya miundombinu.

MIKOPO YA NDANI

60. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2011/12, Serikali inakusudia kukopa kiasi cha

shilingi bilioni 1,204.3 katika soko la fedha la ndani. Kati ya kiasi hiki, shilingi bilioni

393.4 kwa ajili ya kuziba nakisi ya mapato ya Serikali na kiasi cha shilingi bilioni 810.9

ni kwa ajili ya kulipia dhamana zinazoiva.

SERA ZA MATUMIZI

61. Mheshimiwa Spika, sera za matumizi ya Serikali zinalenga katika kuboresha

usimamizi na udhibiti wa matumizi ya fedha za umma, yakijumuisha udhibiti wa ulipaji

wa mishahara, matumizi katika miradi ya maendeleo, ruzuku ya pembejeo, ununuzi wa

umma na kuendelea kudhibiti ulimbikizaji wa madeni. Msisitizo utawekwa kwenye

kutekeleza maeneo yaliyoainishwa kwenye misingi na shabaha za Bajeti ya mwaka

2011/12 ili kuongeza kasi ya ukuaji wa uchumi na kupunguza umaskini.

62. Mheshimiwa Spika, kwa kuzingatia maeneo ya kipaumbele niliyoyaainisha katika

aya ya 9, mchanganuo wa bajeti kwa baadhi ya sekta mwaka 2011/12 ni kama

ifuatavyo:i) Miundombinu ya barabara, reli, bandari na mkongo wa taifa zimetengewa

Shilingi bilioni 2,781.4 ikilinganishwa na Shilingi bilioni 1,505.1 mwaka

2010/11 sawa na ongezeko la asilimia 85.

ii) Nishati na madini imetengewa Shilingi bilioni 539.3 ikilinganishwa na Shilingi

bilioni 327.2 mwaka 2010/11, sawa na ongezeko la asilimia 65. 

iii) Maji imetengewa Shilingi bilioni 621.6 ikilinganishwa na Shilingi bilioni  397.6

mwaka 2010/11 sawa  na ongezeko la asilimia 56.

iv) Kilimo na umwagiliaji kimetengewa Shilingi bilioni 926.2 ikilinganishwa na Shilingi

bilioni 903.8 mwaka 2010/11,sawa na ongezeko la asilimia 2.5.

v) Elimu imetengewa Shilingi bilioni 2,283.0 ikilinganishwa na Shilingi bilioni 2,045.4

mwaka 2010/11 sawa na ongezeko la asilimia 12.

 Vi)  Afya imetengewa Shilingi bilioni 1,209.1 ikilinganishwa na Shilingi bilioni 1,205.5

mwaka 2010/11 sawa na ongezeko la asilimia 0.3.

   Kudhibiti matumizi

63. Mheshimiwa Spika, Serikali itahakikisha kwamba taratibu za kifedha za ununuzi

wa umma zinafuatwa kikamilifu pamoja na kuondokana na matumizi yasiyokuwa ya

lazima:

  a) Katika mwaka wa fedha wa 2011/12, serikali itaendelea kuchukua hatua mbalimbali

za udhibiti wa matumizi ikiwa ni pamoja na kuimarisha ukaguzi wa mishahara (Payroll

Audit) ambapo maafisa masuuli watafanya ukaguzi wa malipo ya mishahara ya asasi na

taasisi zao kila mwezi. Chini ya utaratibu huu wakuu wa idara watawajibika pia kufanya

ukaguzi wa mishahara ili kuhakikisha kuwa watumishi wanaolipwa mishahara ni wale

walio chini yao. Wakuu wa idara na maafisa wahasibu watawajibika kwa malipo ya

mishahara hewa. Aidha serikali itaendesha ukaguzi wa mara kwa mara kwa malipo ya

mishahara kupitia idara ya Mkaguzi Mkuu wa Ndani wa Serikali na pia kupitia sehemu

ya ufuatiliaji wa matumizi ya serikali na utendaji kazi katika idara ya bajeti ya serikali . 

Katika mwaka 2011/12, sarikali imepanga kufanya sense ya watumishi wote wa serikali

na taasisi kwa kuandaa siku maalum ya malipo ya mishahara dirishani “National Pay

Day” . Aidha serikali itasimamia utekelezaji wa waraka namba 2 wa Hazina wa mwaka

2010 kuhusu uwajibikaji na udhibiti katika usimamizi wa malipo ya mishahara (Lawson,

version 9) ambao utaimarisha udhibiti wa malipo ya mshahara.b) Eneo jingine ambalo litazingatiwa ni ukaguzi wa miradi ya maendeleo. Kazi hii

itafanywa na kitengo cha ukaguzi wa kiufundi ( Technical Audit Unit) ambacho kitakuwa

chini ya idara mpya ya Mkaguzi Mkuu wa Ndani wa Serikali.

Ukaguzi huu utajikita katika kuhakikisha kuwa matumizi ya fedha katika miradi husika

yanaendelea na thamani halisi ya fedha iliyotumika (Value for money).

c) Taarifa ya Mdhibiti na Mkaguzi mkuu wa Hesabu za serikali aliyoitoa mwezi Machi

2011 imeonesha kuwa kuna udhaifu mkubwa wa usimamizi wa fedha za umma katika

serikali za mitaa.

Katika jitihada za kukabiliana na hali hii, serikali itaendelea kupunguza idadi ya akaunti

za benki katika halmashauri hadi zifikie sita. Hivyo, kuanzia tarehe 1 Julai,2011 serikali

za mitaa zitakuwa na akaunti zifuatazo: Akaunti ya mapato, Akaunti ya amana, Akaunti

ya mishahara, Akaunti ya matumizi ya kawaida, Akaunti ya matumizi ya maendeleo na

akaunti ya mfuko wa barabara.

Hatua hii itasaidia kudhibiti matumizi ya fedha, kuongeza uwazi na uwajibikaji na

kuboresha utoaji wa taarifa za mapato na matumizi. Aidha serikali imeendelea

kuimarisha mfumo wa uwajibikaji na ufuatiliaji katika serikali za mitaa ili kupata thamani

stahiki ya fedha za umma. Vilevile, Mkaguzi Mkuu wa Ndani wa Serikali,pamoja na

mambo mengine, atakuwa na majukumu ya kusimamia masuala ya ukaguzi wa ndani

katika serikali za mitaa.

d) Kila mwaka serikali inatumia sehemu kubwa ya bajeti yake katika ununuzi wa bidhaa

na huduma mbalimbali. Hivyo katika mwaka wa fedha 2011/12, na taasisi zake kupata

bidhaa na huduma zenye ubora unaotakiwa kwa bei nzuri. Aidha serikali itaendelea na

juhudi zake za kudhibiti matumizi yake kwa kusitisha ununuzi wa magari aina zote

isipokuwa kwa sababu maalum na kwa kibali cha ofisi ya waziri Mkuu. Vile vile, serikali

itasitisha ununuzi wa samani za ofisi hususani zile zinazoagizwa kutoka nje ya nchi,

kupunguza malipo ya posho mbalimbali yasiyokuwa na tija, kupunguza matumizi ya

mafuta kwa magari ya serikali , kupunguza safari za ndani na nje ya nchi ikiwa ni

pamoja na ukubwa wa misafara, na pia kuendelea kupunguza uendeshaji wa semina na

warsha isipokuwa pale inapobidi na kwa kibali cha ofisi ya Waziri Mkuu, pamoja na

kupunguza gharama za maonesho na sherehe mbalimbali.

e) Tangu kutungwa kwa sheria ya ununuzi wa umma SURA 410 yamejitokeza

mapungufu mbalimbali katika utekelezaji wa sheria hii. Mapungufu hayo ni pamoja na

yale yaliyobainishwa katika ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Serikali ya mwaka

2009/10 ambapo baadhi ya idara za taasisi za umma zimeonesha udhaifu katika

utekelezaji wa sheria hii.Aidha ili kushughulikia mapungufu haya, serikali iliwasilisha muswada wa sheria wenye

mapendekezo ya marekebisho ya sheria za ununuzi wa umma 2010 katika mkutano wa

Bunge uliofanyika mwezi Aprili mwaka huu. Muswada huu ulijadiliwa na kamati ya

Bunge ya Fedha na Uchumi pamoja na wadau mbalimbali, ambapo ilitolewa michango

ya kina yenye lengo la kuboresha muswada. Serikali kwa kuthamini michango hii, iliona

ni vyema kuchapisha upya muswada huu na baada ya kukamilika kwa zoezi hili, serikali

inatarajia kuuwasilisha Bungeni kwa ajili ya kujadiliwa.

f) Kuendelea kuimarisha mtandao wa kompyuta wa mfumo wa usimamizi wa fedha

(IFMIS) katika ngazi zote za serikali kwa lengo la kudhibiti matumizi na kuzuia

malimbikizo ya madeni, kutoa mafunzo kwa wahasibu juu ya uandaaji wa hesabu katika

viwango vya kimataifa vya uhasibu katika sekta ya umma (IPSAS) ili viweze

kuzingatiwa kikamilifu kutumia utaratibu wa kufanya malipo kwa kutumia TISS na

kuanza kutumia utaratibu huu wa malipo katika ofisi za Hazina ndogo na sekretarieti za

mikoa.

g) Serikali itaendelea kudhibiti utoaji wa dhamana za serikali wa wizara, idara na taasisi

za serikali. Aidha wizara na taasisi za serikali zinatakiwa kuomba fedha za miradi

mbalimbali kwa utaratibu wa kuomba dhamana. Hatua hii itasaidia kupunguza maombi

ya dhamana ili kuepuka ongezeko la deni la taifa lisilohimilika.

Ubia kati ya sekta ya umma na sekta binafsi  

64. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha 2010/11, Bunge lilipitisha sheria ya

ubia kati  ya sekta ya umma na sekta binafsi ya mwaka 2010 (Public Private

Partnership Act Na.19 of 2010). Kupitia sheria hii, sekta binafsi kwa kushirikiana na

sekta ya umma itaweza kujenga na kuendesha miradi muhimu na kutoa huduma za

kijamii na kiuchumi kama kilimo, miundombinu, viwanda, madini, elimu, afya, mazingira,

TEHAMA, biashara, michezo na burudani, hivyo kutoa nafasi kwa serikali kuelekeza

nguvu katika vipaumbele vingine. 

Aidha, sheria hii inakusudia kuwawezesha wananchi kupata huduma za uhakika

endelevu na kwa gharama nafuu, hivyo kuinua uchumi wa nchi yetu kwa kasi kubwa.

65. Mheshimiwa Spika, Sheria ya ubia kati ya sekta ya umma na sekta binafsi,

imeanzisha vitengo viwili. Kitengo kimoja kiko Kituo cha Uwekezaji Tanzania ambacho

kitahusika na kutangaza na kutoa vivutio kwa wawekezaji.Kitengo cha pili kiko wizara ya Fedha ambacho kitahusika na kuifanyia tathmini miradi

ya ubia na kuhakikisha kuwa miradi inayoanzishwa hapa nchini inajiendesha kibiashara,

na kwa misingi ya thamani ya fedha na haisababishi mzigo kwa serikali. Serikali

inakusudia Kuvipata vitengo hivi wataalam zaidi na wenye ujuzi wa fani y Ubia

kimataifa.

Majadiliano kati ya Wizara na Kamati za Kisekta

67. Mheshimiwa Spika, Katika mchakato wa kupitisha bajeti katika baadhi ya kamati

za Kisekta za Bunge, kulikuwa na maoni kwamba bajeti za baadhi ya Sekta hizo

zilizopangwa kwa mwaka 2011/2012, ni ndogo na kutoa ushauri kwamba ziongezwe.

Serikali imetafakari hayo yote na imeazimia kufanya marekebisho kwa baadhi ya

mafungu ya bajeti kwa kuzingatia upatikanaji wa mapato mapya. Marekebisho hayo

yatawasilishwa Bungeni kwa ajili ya kuidhinishwa.

Maslahi ya Watumishi 

 68. Mheshimiwa Spika, Serikali itaendelea kuboresha kuboresha maslahi ya

watumishi kulingana na uwezo wa mapato yake kwa lengo la kuwawezesha kumudu

gharama za maisha. Maeneno ambayo yatatiliwa mkazo ni pamoja na malipo ya

mishahara na likizo kwa wakati, kuhakikisha watumishi wanalipwa mafao yao mara

baada ya kustaafu, pamoja na pensheni zao za kila mwezi. Sambamba na hayo,

Serikali itatoa mafunzo kwa maafisa wa Hazina ndogo na mahakama zote

zinazoshughulikia mirathi, na kuweka mikakati ya pamoja kuwaondolea kero

wasimamizi na warithi wa mali ya marehemu.

Usimamizi wa Mashirika ya Umma

69. Mheshimiwa spika, katika mwaka wa fedha wa 2011/2012, Ofisi ya Msajili wa

Hazina pamoja na mambo na mambo mengine, imelenga kufanya yafuatayo katika

usimamizi wa wakala, taasisi na mashirika ya umma:

i. Kuwezesha wakala, taasisi na mashirika ya umma kuingia     mikataba ya

utendaji na wizara mama;

ii. Kutekeleza ukaguzi wa kimenejimenti kwa wakala, taasisi na mashirika ya

umma;iii. kuuandaa mfumo wa uperembaji nauhakiki wa menejimenti na Bodi za wakala,

taasisi na mashirika ya umma;

iv. Kuongeza makusanyo ya mapato yasiyo ya kodi kwa kuzingatia Sheria ya Fedha

Na. 13 ya mwaka 2008 pamoja na waraka wa Hazina Na. 8 wa 2008/2009;

v. Kuunda mfuko wa uwekezaji kwa ajili ya mitaji ya wakala, taasisi na mashirika ya

umma;

vi. Kutathmini mfumo wa uwiano wa mishahara ya wakala, taasisi na mashirika ya

umma;

vii. Kuratibu uperembaji na uhakiki wa mashirika yaliyobinafsishwa; na

viii. Kuendelea kushauri Serikali juu ya uwekezaji katika wakala, taasisi na mashirika

ya umma.

MASUALA YANAYOHUSU SERIKALI ZA MITAA

 70, Mheshimiwa spika, Serikali itaendelea kuboresha utendaji na uwajibikaji wa

Mamlaka za Serikali za Mitaa kupitia Programu ya Maboresho ya Serikali za Mitaa

(LGRP II) ili kuwawezesha wakurugenzi kusimamia majukumu yao kikamilifu. Serikali

pia itawajengea uwezo Waheshimiwa Madiwani ili wasimamie utendaji wa Halmashauri

zao na kuhakikisha nidhamu ya kazi inaimarishwa kulingana na sheria, taratibu na

kanuni za utumishi wa umma. Aidha, kamati za kupambana na rushwa pamoja na

kamati za maadili za Halmashauri zitaimarishwa ili kusimamia nidhamu ya watumishi

wa kada zote na kuhakikisha utendaji wao unazingatia maslahi ya taifa. Vile vile,

Serikali itaimarisha mapitio ya vigezo vya kupima utekelezaji wa majukumu ya

Halmashauri (Perfomance Assessment Criteria) ili kuongeza tija na ufanisi wa watendaji

wa Serikali za Mitaa.

  71, Mheshimiwa Spika, serikali za Mitaa zitaendelea kukusanya mapato kutoka

katika vyanzo vyake, ambapo jumla ya shilingi bilioni 350.5 zanakadiriwa kupatikana

kutoka vyanzo hivyo. Kiwango hicho cha mapato ni sawa na asilimia 5.2 ya mapato ya

ndani yanayokusanywa Serikali Kuu. Kiwango hicho kinaonyesha juhudi za serikali

zitakazochukuliwa ili kuboresha ukusanyaji ikilinganishwa na mwaka 2010/2011.Serikali

itaendeleza juhudi za ukusanyaji mapato katika ngazi ya Halmashauri, ili kuhakikisha

mapato hayo yanawiiana na fursa zilizopo. Baadhi ya hatua zitakazochukuliwa ni

pamoja na: kuendelea kuboresha mifumo ya ukusanyaji na usimamizi wa mapato

kutoka vyanzo vya Halmashauri;  kupitia upya vyanzo vya kodi ya majengo katiaka

majiji, manispaa, miji, wilaya na miji midogo; na kuainisha mianya ya upotevu wa

mapato na vyanzo mbadala vya kuongeza mapato ya Serikali za Mitaa.72, Mheshimiwa spika, kwa upande wa matumizi, Serikali itaendelea kuboresha

utaratibu wa usimamizi wa matumizi ya Halmashauri. Baadhi ya hatua

zitakazotekelezwa ni pamoja na kuziwezesha na kuziimarisha idara za mipango,

uhasibu naukaguzi wa ndani ili kuongeza uwajibikaji, udhibiti na usimamizi wa fedha

katika Halmashauri; kuboresha na kupanua miundombinu ya barabara, maji na umeme;

kuendelea kutekeleza sera ya ugutuaji wa madaraka kwa wananchi kwa kujenga uwezo

wa Halmashauri katika kusimamia utekelezaji wa majukumu yao; na kuendelea

kutekeleza program mbalimbali za maboresho.

MABORESHO YA MFUMO WA KODI, ADA, TOZO NA HATUA NYINGINE ZA

MAPATO:

73. Mheshimiwa spika,Serikali itaendelea kuchukua hatua mbalimbali za kisera na

kiutawala ili kuongeza mapato ya kodi na yasiyo ya kodi, na kupanua wigo wa mapato

katika maeneo mengine. Aidha, Serikali itaendelea kupitia sheria mbalimbali zinazotoa

misamaha ya kodi kwa lengo la kudhibiti misamaha hiyo;kusimamia mpango wa tatu wa

Miaka Mitano ya maboresho ya utendaji kazi wa Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) ;

Kuendelea kuingiza Sekta isiyo rasmi katika mfumo wa kodi; kupitia upya mfumo wa

ukusanyaji wa kodi ya majengo katika majiji, miji, manispaa, wilaya na miji midogo; na

kufanya mapitio ya vyanzo vya mapatomfumo wa ukusanyaji katika Serikali za Mitaa ili

kuongeza mapato.

  74. Mheshimiwa spika, marekebisho ya mfumo wa kodi yanahusu sheria zifuatazo:

a) Sheria ya Kodi ya Ongezeko la Thamani, SURA 148;

b) Sheria ya Kodi ya Mapato, SSURA 332;

c) Sheria ya Ushuru wa Bidhaa, SURA 147;

d) Sheria ys Elimu na Mafunzo ya Ufundi Stai, SURA 82;

e) Sheria ya ushuru wa Stempu, SURA 189;

f) Sheria ya Ushuru wa Mafuta ya Petroli, SURA 220;

g) Sheria ya leseni za Biashara, SURA 208;

h) Sheria ya Usalama Barabarani, SURA 168.

i) Marekebisho ya Ada na Tozo mbalimbali za wizara, mikoa na idara

zinazojitegemea;

j) Sheria ya forodha ya jumuiya ya Afrika mashariki ya mwaka 2004;k) Sheria y kodi ya ongezeko la thamani, SURA 148

75. Mheshimiwa spika, ili kuhamasisha uwekezeaji na kuboresha uzalishaji katika sekta

za Kilimo, Mifugo, Viwanda Biashara na Utalii, na kuziwezesha kuchangia zaidi kwenye

pato la Taifa, napenedekeza kufanya marekebisho katika Sheria ya Kodi ya Ongezko la

Thamani, SURA 148 kama ifuatavyo:-

i) Kusamehe kodi ya ongezeko la thamani kwenye vipuri vya zana za kilimo kama vile;

fyekeo (threshers), mashine za kukausha na kukoboa mpunga (rice dryers and mills),

mashine za kupandia mbegu (planters), na matrekta ya kukokota kwa mkono (power

tillers) vitakavyotumika kwenye kilimo cha mkataba, makundi yaliyosajiliwa na vyama

vya ushirika.

Hatua hii itahamasisha matumizi ya zana bora za kilimo na kuvutia uwekezaji kwenye

sekta ya kilimo;

ii) Kusamehe kodi ya ongezeko la thamani kwenye chakula cha kuku (NASCOR Pellet

Feed). Hatua hii ina lengo la kuhamasisha uwekezaji katika ufugaji kuku hapa nchini;

iii) Kusamehe kodi ya ongezeko la thamani kwenye nyuzi (Nylon Fishing Twine)

zinazotumika kutenengenezea nyavu za kuvulia samaki. Hatua hii inalenga kupunguza

gharama za uzalishaji na kuendeleza sekta ya uvuvi hapa nchini;

iv) Kusamehe kodi ya ongezeko la thamani kwenye vipuri vya mashine za kunyunyizia

na kutifua udongo (sprayers and harrows) na mashine za kupanda nafaka (grain

conveyors); na

v) Kuanzisha utaratibu wa marejesho ya kodi kwenye mauzo rejareja kwa bidhaa za

ndani zinazouzwa kwa abiria ambao sio raia wa Tanzania wanaosafiri nje ya nchi.

Utaratibu huu utaanza kutekelezwa kwa kuanzia na uwanja wa Ndege wa kimataifa wa

Mwalimu Julius Nyerere na uwanja wa kimataifa wa Kilimanjaro kwa mauzo ya thamani

ya shilingi 400,000 na zaidi.

76. Mheshimiwa spika, napendekeza pia kufanya marekebisho katika sheria ya kodi ya

ongezeko la thamani, SURA 148 kwa nia ya kuongeza mapato na kuhamasisha

mashirika na Taasisi mbalimbali ziweze kuchangia katika juhudi za serikali za

kuboresha huduma katika sekta ya elimu.

vi) Kuondoa msamaha wa kodi wa ongezeko la Thamani kwenye kuuza na Kupangisha

majengo ya kuishi ya nyumba za shirika la Nyumba la Taifa (NHC);

vii) Kuondoa unafuu wa kodi ya Ongezeko la Thamani uliokuwa unatolewa kwa

mashirika yasiyo ya kiserikali (Non-Governmental Organisations). Hatua hii haitazihusu

taasisi za kidini (Religious Organizations); naviii) Kutoa unafuu wa kodi ya Ongezeko la Thamani kwa mashirika yasiyo ya kiserikali

Non Governmental Organisations) kwa vifaa vya matumizi ya kawaida (household

consumables) kama vile vyakula, mavazi na vifaa kama sabuni ambavyo vinatolewa

msaada kwenye vituo mahsusi vya kulelea watoto yatima na shule.

Hatua hizi katika Kodi ya Ongezeko la Thamani kwa pamoja zitaongeza mapato ya

Serikali kwa kiasi cha shilingi milioni 71,518.9

B. Sheria ya kodi ya mapato, SURA 332

77. Mheshimiwa spika, Napendekeza kufanya marekebisho ya sheria ya kodi ya

Mapato, SURA 332 kama ifuatavyo:-

i)Kusamehe kodi ya mapato kwenye posho wanazolipwa wafanyakazi wa serikali na

wanaofanya kazi kwenye taasisi zinazopata ruzuku kutoka kwenye bajeti ya Serikali..

ii) Kufuta kodi ya zuio kwa usafirishaji wa Samaki nje ya nchi kwa kutumia ndege za nje.

Hatua hii inalenga katika kuhamasisha mauzo nje ya Samaki nchi.

Hatua hizi za Kodi ya Mapato itapunguza mapatao ya Serikali kwa kiasi cha shilingi

milioni 20,287.5

C. Sheria ya ushuru wa Bidhaa, Sura 147

78. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufany marekebisho katika sheria ya ushuru wa

bidhaa, SURA 147 kama ifuatavyo;-

i) kupunguza ushuru wa bidhaa kwenye mafuta mazito ya kuendeshea mitambo kutoka

Shilingi 80 hadi 40 kwa lita ili kupunguza gharama za uzalishaji wa bidhaa hapa nchini;

ii) kutoza ushuru wa bidhaa wa asilimia 50 badala ya 120 kwenye mifuko y plastiki za

microns 30 na zaidi yaani Polymers of ethylene na vinginevyo za (HS. CODE

3923.2900).

III) Kurekebisha kwa asilimia 10 viwango vya ushuru wa bidhaa mbalimbali isipokuwa

zile za mafuta ya petrol kama ifuatavyo;-

a) Vinywaji baridi kutoka shilingi63 kwa lita hadi shilingi 69 kwa lita;

b) Bia inayotengezwa na nafaka ya hapa nchini na ambayo haijaoteshwa, kutoka

shilingi 226 kwa lita hadi 249 kwa lita

c) Bia nyingine zote, kutoka shilingi 382 kwa lita hadi shilingi 420 kwa lita;d) Mvinyo ulitengenezwa kwa zabibu inayozalishwa nje ya nchi kwa kiwango

kinachozidi asilimia 25, kutoka shilingi 1,223 kwa lita hadi shilingi 1,345 kwa lita;

e) Mvinyo ulitengenezwa kwa zabibu inayozalishwa hapa nchini kwa kiwango

kinachozidi asilimia 75 utatozwa shilingi 420 kwa lita na

f) Vinywaji vikali, kutoka shilingi 1,812 kwa lita hadi shilingi 1,993 kwa lita

iv)  kurekebisha viwango vya ushuru wa bidhaa kwenye sigara kama ifuatavyo;-

a) Sigara zisizo na kifungi na zinazotengenezwa kutokana na tumbaku

inayozalishwa hapa nchini kwa kiwango cha angalau asilimia 75, kutoka shilingi

6,209 hadi shilingi 6,830 kwa sigara elefu moja

b) Sigara zenye kifungi na zinazotengenezwa kutokana na tumbaku inayozalishwa

hapa nchini kwa kiwango cha angalau asilimia 75, kutoka shilingi 14,649 hadi

shilingi 16,114;

c) Sigara nyingine zenye sifa tofauti na (a) na (b) kutoka shilingi 26,604 hadi shilingi

29,264 kwa sigara elfu moja;

d) Tumbaku ambayo iko tayari kutengeneza sigara (cut filter) kutoka shilingi 13,436

hadi shilingi 14,780 kwa kilo na

e) Ushuru wa (cigar) unabaki asilimia 30.

Hatua hizi katika ushuru wa bidhaa kwa pamoja zinatarajiwa kuongeza mapato

ya serikali kwa kiasi cha shilingi million 99,521.5

D. Sheria ya elimu na mafunzo ya ufundi stadi, sura 82

79. Mheshimiwa spika, napendekeza kufanya marekebisho kwenye sheria ya

elimu na mafunzo ya ufundi stadi, sura 82 kama ifuatavyo;

i) Kufanya marekebiso katika mgawanyo wa mapato yatokanayo na tozo ya

kuendeleza ufundi stadi (skills developmeny levy) ya asilimia 6 ili asilimia

4 zipelekwe kwenye bodi ya mikopo ya wanafunzi wa eleimu ya juu, naasilimia 2 zipelekwe mamlaka ya elimu na mafunzo ya ufundi stadi

(vocational education and training authority- “VETA”). Lengo la hatua

hiikuongeza fedha za mikopo kwa wanafunzi wa elimu ya juu.

 Hatua hii katika elimu na mafunzo ya ufundi stadi haijatarajiwi kupunguza wala

kuongeza mapato ya serikali.

E. Sheria ya ushuru wa stempu, sura 189

80, Mheshimiwa spika, napendekeza kufanya marekebisho ya ushuru wa stempu, sura

189 kama ifuatavyo;-

i) Kusamehe ushuru wa stempu wakati umilki wa mali (asset) unapohamishiwa

katika chombo maalum (kampuni) cha kutelekeza na kusimamia uzalishaji wa

kipato (special purpose vehicle “SPV”) kwa madhumuni ya kutoa dhamana

zinazotengemea hiyo mali ambayo umiliki wake umehamishwa. Hatua hii

inalenga kataka kuhamishwa miradi ya uwekezaji inayohitaji fedha nyingi,

mfano; miradi ya barabara, madaraja, nishati na maji. aidha ni njia mbadala

ya mabenki ya upatikanaji wa fedha za kugharamia miradi.

Hatua hii ya ushuru wa stempu haitapunguza mapato ya serikali bali inalenga

katika kuhamasisha utunzaji wa akiba na kuchochea uwekezaji

(Savings Mobilization and Investment)

F. Sheria ya ushuru wa Mafuta ya Petroli, SURA 220

81. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufnaya marekebisho katika Sheria ya

Ushuru wa Mafuta ya petroli, Sura 220 kama ifuatavyo:

i. Kusamehe Ushuru wa Mafuta ya Pteroli unaotozwa  kwenye mafuta yanayotumika

kwenye kuendesgha meli na vifaa vingine vinavyotumika katika utafiti wa mafuta na

gesi na mshamaha huu utatolewa kupiitia Tangazo la serikali. Aidha, Maombi ya

msamaha yatahakikiwa na kuptishwa na Shirika la Maendeleo ya Petroli Tanzania

(TPDC) kabla ya kuwasilishwa wizara ya fedha. Hatua hii inalenga katika kutoa unafuu

wa gharama kwa kampuni zinazofanya utafiti wa mafuta na gesi.

ii. Ili kutatua tatizo la ucheleweshaji la marejesho ya kodi (tax refunds) kwenye mafuta

ya yanayonunuliwa na kampuni za madini, Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA)

itaanzisha utaratibu wa kuweka kiasi cha fedha kwenye Account maalum (escrow

account) ambacho kinawiana na kiwango cha mahitaji ya mafuta kwa mwezi. Aidha

Kampuni itaruhusiwa kununua mafuta kwenye matanki ya kampuni za waagizaji mafuta

bila ya kulipia kodi kwa kiwango cha fedha ilichoweka kwenye akaunti. Endapo mahitaji

ya mafuta kwa mwezi yuatkuwa makubwa zaidi ya kiwango ilichoweka kwenye akaunti,Kampuni hiyo itawajibuika kuongeza fedha za ziada zenye kukidhi mahitaji yake. Hatua

hii inaratajiwa kutatua la ulejeshwaji wa marejesho ya kodi iliyolipwa kwenye mafuta.

Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) itaandaa utaratibu wa utekelezaji utakaohusisha

kampuni za madini na kampuni za mafuta.

Hatua hizi kwa pamoja zitanguza mapato ya Serikali kwa shilingi million 2,007.6

G. Sheria ya Leseni ya Biashara, SURA 208

82. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufanya marekebisho katika sheria ya leseni ya

Biashara, SURA 208 ili kutoza ada ya leseni ya biashara kwa kiwango na maeneo

yafuatayo:-

a)Mamlaka za Miji (Majiji, Manispaa na Miji) zitoze shilingi 50,000 kwa mwaka kwa kila

aina ya biashara inayostahili kupewa leseni ya biashara (isipokuwa ya vileo)

inayoendeshwa katika maeneo ya mamlaka hizo.

b) Halmashauri za Wilaya zitoze na kukusanya Ada ya leseni ya biashara ya shilingi

30,000 kwa mwaka kwa biashara zinazoendeshwa katika maeneo ya miji midogo na

vituo vya biashara.

c) Halmashauri za vijiji zitoze na kukusanya shilingi 10,000 kwa mwaka kwa kila

biashara inayoendeshwa katika maeneo yake.

Lengo la hatua hii ni kuimarisha usimamamizi wa kanuni za biashara hapa nchini na

kuwianisha ukuaji wa biashara na mapato yanayokusanywa. Pia itaongeza  mapato

kwa Serikali za mitaa na kuongeza uwezo katika kuhimili mahitaji yao. Aidha,

utekelezaji wa hatua hii unazingatia Sera ya serikali ya ugatuaji maradaka kwa

wananchi (Decentralization by Devolution “D by D”).

H. Sheria ya Fedha ya Seriakli za Mitaa, SURA 290

83. Mheshimiwa spika, Napendekeza marekebisho katika sheria ya fedha ya serikali

za mitaa SURA 290 ili kuziwezesha Serikali za mitaa kutoza ada ya leseni ya biashara

kwa kiwango na maeneo yaliyo ainishwa kwenye sheria ya leseni ya biashara.

I. Sheria ya Usalama Barabarani, SURA 168

84. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufanya marekebisho ya Sheria ya Usalama

Barabarani, Sura 168 ikli kuongeza ukomo wa kiwango cha fainin inayotozwa kwa

kufanya makosa wakati wa uendeshaji gari barabarani (Traffic Notification Fee) kutoka

shilingi 20, 000 hadi shilingi 300,000.

J. Marekebisho madogo madogo katika baadhi ya Sheria za kodi85. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufanya marekebisho mengine madogo madogo

yasiyo ya kisera katika Sheria mbalimbali za kodi ili ziwe sanjari na azma ya kurahisisha

utekelezaji wake.

K.Marekebisho ya Ada na Tozo Mbalimbali za Wizara, Mikoa na Idara

zinazojitegemea.

86. Mheshimiwa Spika, napendekeza kufanya marekebisho ya viwango vya ada na tozo

mbalimbali zinazotozwa na Wizara, Mikoa na Idara zinazojitegemea ili kuvihuisha

kulingana na hali halisi ya ukuaji wa uchumi.

L.Sheria ya Forodha ya Jumuiya ya Afrika  Mashariki, ya mwaka 2004

 87. Mheshimiwa Spika, kikao cha maandalizi ya bajeti cha Mawaziri wa Fedha wa

Jumuiya ya Afrika Mashariki(Pre-Budget Consultations of EAC Ministers for Finance)

kilichofanyika tarehe 7 Mei 2011 jijini Kampala, Uganda; kilipendekeza marekebisho  ya

viwango vya Ushuru wa pamoja wa Forodha(EAC Common External Tarriff “CET”) na

Sheria ya Forodha ya jumuiya ya Afrika Mashariki(EAC Customs Management Act,

2004.  Marekebisho hayo yanalenga katika kukuza Sekta za Viwanda, Usafirishaji,

Mifugo, Biashara na Utalii.  Aidha yanalenga pia katika kuboresha afya ya jamii na

kuimarisha ulinzi na usalama wa raia na mali zao.

 88. Mheshimiwa Spika,maeneo yanayopendekezwa kufanyiwa marekebisho kwenye

viwango vya Ushuru wa Pamoja wa Forodha(EAC Common External Tariff) ni

yafuatayo:-

i) Tanzania iruhusiwe kutoza ushuru wa forodha kwa asilimia 10 badala ya asilimia 35

kwenye ngano inayotambuliwa katika HS code 1001.90.20 na HS Code 1001.90.90 kwa

muda wa mwaka mmoja.  Lengo la hatua hii ni kupunguza gharama za uingizaji nchini

wa bidhaa hiyo na kuwezesha walaji kupata vyakula kwa bei nafuu.

ii)Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha(duty remission) kwenye malighafi ya

kutengeneza sabuni(Palm Stearin, RBD) inayotambuliwa katika HS Code 1511.90.40

kwa kipindi cha mwaka mmoja.  Hatua hii inalenga kutoa unafuu wa kodi kwenye

viwanda vidogo na vya kati vya kutengeneza sabuni hapa nchini.iii)Kutenganisha malighafi zinazotambulika katika HS Code 2710.19.59 ili kutoa

msamaha wa ushuru wa forodha(duty remission) kwenye malighafi za kutengeneza

manukato na sabuni(white oil).  Hatua hii inalenga katika kupunguza gharama za

uzalishaji viwandani.

iv)Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha (duty remission) kwenye malighafi za

kutengeneza maganda ya viberiti(duplex boards) yanayotambuliwa katika HS Code

4810.92.00.  Hatua hii inalenga katika kupunguza ghrama za ushalizaji na kulinda

Viwanda vya Viberity kutokana na ushindani wa viberiti vinavyoagizwa nje.

v)Kutoza ushuru wa forodha wa asilimia 10 badala ya asilimia 0 kwenye waya za

chuma ambazo zimenakisiwa na zink(Galvanized Plated/Coated Wire)hutozwa ushuru

wa forodha kwa asilimia 10.  Lengo la hatua hii ni kuwianisha ushuru wa malighafi

inayotumika kuzalisha bidhaa hii ili iandane na kanuni/taratibu za kutoza ushuru

zinazozingatia viwango vya usindikaji.

vi)Kupunguza ushuru wa forodha kwenye mifuko ya plastiki ya kuhifadhia malighafi za

matunda(aseptic bags) kutoka asilimia 25 hadi asilimia 10 inayotambuliwa katika HS

Code 3923.29.00 kwa kipindi cha mwaka mmoja ili kupunguza gharama za uzalishaji na

kuhamasisha usindikaji wa mazao ya matunda hapa nchini.

vii)Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha(duty remission) kwa kipindi cha mwaka

mmoja kwenye shaba ghafi(copper Cathodes) inayotambuliwa katika HS Code

7403.11.00.Hivi sasa bidhaa hii inatozwa ushuru wa asilimia 10 ambapo shaba

iliyotengenezwa kwa ukamilifu(copper alloys/refined copper) hutozwa ushuru wa

asilimia 0, ambapo ni kinyume na matakwa ya sheria ya ushuru wa fordha ya Jumuiya

ya Afrika Mashariki ya nwaka 2004.  Lengo leo hatua hii ni kuwianisha ushuru wwa

malighafi inayotumika kuzalisha bidhaa hii ili iendane na kanuni/taratibu za kutoza

ushuru zinazozingatia viwango vya usindikaji.

viii)Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha(duty remission)kwa waunganishaji wa

majokofu(refrigerators and freezers)ili walipe ushuru wa forodha wa asilimia 10 badala

ya asilimia 25 kwenye vifaa vya kuunganisha majokofu hayo(component parts and

inputs for assemblers of refrigerators and freezers).  Hatua hii inalenga katika

kuhamasisha uzalishaji wa bidhaa hizo na kuongeza ajira hasa kwa vijana.

ix) Kutenganisha malighafi zinazotambulika katika HS Code 2309.90.00 ili kutoa

msamaha wa ushuru wa forodha kwenye malighafi za kutengeneza vyakula vyamifugo(premixes). Lengo ni kutoa unafuu katika bei za chakula cha mifugo na

kuhamasisha ufugaji.

x)  Kuendelea kutoza ushuru wa fordha wa asilimia 10 badala ya 25 kwenye mabasi

yenye uwezo wa kubeba abiria zaidi ya 25 yanayotambuliwa katika HS Code

8702.10.99 na HS Code 8702.90.99.

xi)Kuendelea kutoza ushuru wa forodha wa asilimia 10 badala ya asilimia 25 kwenye

magari ya mizigo yenye uwezo kati ya tani 20 yanayotambuliwa katika HS Code

8704.22.90 kwa muda wa mwaka mmoja.

xii) Kuendelea kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye magari ya mizigo yenye

uwezo zaidi ya tani 20 yanayotambuliwa katika HS Code 8704.23.90 kwa muda wa

mwaka mmoja.

xiii)Kutoza ushuru wa forodha wa asilimia 10 badala ya asilimia 25 kwenye mabasi

yatakayoagizwa kwa ajili ya mradi wa mabasi wa jiji la Dar es Salaam yanayotambuliwa

katika HS Code 8702.10.99 na HS Code 8702.90.99 kwa muda wa mwaka mmoja.

xiv) Kutenganisha bidhaa zinazotambulika katika HS Code 8703.90.10 ili kutoa

msamaha wa ushuru wa forodha kwenye pikipiki maalumu za kubeba

wagonjwa(motorcycle ambulances). Hatua hii inalenga kuimarsiha utoaji wa huduma ya

kusafirisha wagonjwa hasa katika maeneo ya vijijini.

xv)Kutenganisha virutubisho vya chakula vinavyotambulika katika HS Code 2106.90.90

ili kutoza ushuru wa forodha wa asilimia 10 badala ya asilimia 25 kwenye virutubisho

vya vyakula vya binadamu (food supplements) ili kuendana na sera ya serikali ya

kuboresha afya za wananchi.

xvi) kutenganisha bidhaa zinazotambulika katika HS Code 9616.10.00 ili kutoza ushuru

wa forodha wa asilimia 10 badala ya kutengeneza vifaa vya kunyunyizia (scent s[rays

and other similar toilet sprays and mounts and heads).

xvii) Kuendelea kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye matrekta ya kukokota

mizigo yanayotambuliwa katika HS Code 8701.20.90 kwa muda wa mwaka mmoja.

Hatua hii inalenga ktk kuboresha usafirishaji mizigo na kuongeza ufanisi katika sekta ya

usafirishaji.xviii) Kuendelea kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye migahawa ya majeshi

ya ulinzi kwa kipindi cha mwaka mmoja.

89. Mheshimiwa Spika, Mawaziri wa fedha walikubaliana kufanya marekebisho kwenye

sheria ya forodha ya jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC Customs Management Act,

2004) kama ifuatavyo:

i) Kufanya marekebisho ktk kifungu cha pili (2) cha jedwali la tano la sheria ya forodha

ya jumuiya ya Afrika mashariki ili kuliwezesha jeshi la polisi kunufaika na msamaha wa

ushuru wa forodha kama linavyonufaika jeshi la ulinzi. Hatua hii inalenga katika

kuimarisha usalama wa raia na mali zao.

ii) Kufanya marekebisho katika jedwali la tano (5) la sheria ya forodha ya jamuiya ya

Afrika mashariki kwa nia ya kutekeleza yafuatayo:

a) Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye mitego ya mbung’o (tsetse fly traps).

Hatua hii inalenga katika kuchochea ukuaji wa kilimo na kuboresha mazingira ya

kuvutia utalii hapa nchini.

b) Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenya vifaa vya kudhibiti usalama (security

equipments:- hand held metal detectors, walk through metal detectors, CCTV cameras,

bomb detectors and undercarriage mirrors). Hatua hii inalenga ktk kuboresha usalama

wa raia na mali zao.

c) Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenya magari yanayoendeshwa kwa

kutumia beteri (battery operated vehicles/Golf carts). Hatua hii itaimarisha huduma za

kitalii na huduma za afya kwani magari haya yanaweza kutumika kebeba wagonjwa

ndani ya hospitali na kubeba wageni na mizigo katika maeneo ya hoteli.

d) Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye magari yanayotumika kubeba abiria

katika viwanja vya ndege (Apron buses) ili kuboresha huduma kwa wasafiri na kuweka

mazingira yenye kuvutia wageni na hasa watalii.

e) Kutoa msamaha wa ushuru wa forodha kwenye malighafi za kutengeneza vifaa

vinavyotumia mionzi ya jua (inputs for manufacture of solar panels) kwa lengo la

kuhamasisha uzalishaji wa vifaa hivyo hapa nchini.f) Kupunguza kiwango cha ada ya ukaguzi (Destination Inspection Fee) kinachotozwa

kwenya bidhaa za biashara zinazotoka nje kutoka asilimia 1.2 ya thamani ya huduma

ya kuzifikisha hadi bandari (FOB) na kuwa asilimia 0.6. Hatua hii inalenga katika

kupunguza muda wa kuondoa mizigo bandarini na kupunguza gharama za uingizaji

bidhaa na hivyo kupunguza bei za bidhaa kutoka nje.

Hatua hizi kwa pamoja zinatarajiwa kupunguza mapato ya Serikali kwa kiasi cha shilingi

million 4,669.7

M. Tarehe ya Kuanza Kutekeleza Hatua Mpya za Kodi

90. Mheshimiwa Spika, hatua hizi za kodi zinazopendekezwa zitaanza kutekelezwa

tarehe 1 julai,2011, isipokuwa pale ilipoelezwa vinginevyo.

MFUMO WA BAJETI KWA MWAKA 2011/12

91. Mheshimiwa Spika, kwa kuzingatia sera za uchumi pamoja na misingi na sera z

bajeti, SURA ya bajeti inaonesha kwamba jumla ya shilingi bilioni 13,525.9 zanahitajika

kutumika katika kipindi cha 2011/12. Jumla ya mapato yanayotarajiwa ni shilingi bilioni

13,525.9. Kati ya mapato hayo, Serikali inalenga kukusanya mapato ya kodi na yasiyo

ya kodi ya jumla ya shilingi bilioni 6,775.9, sawa na asilimia 17.2 ya pato la Taifa. Aidha,

mapato kutoka vyanzo vya  

Halmashauri ni shilingi bilioni 350.5.kadhalika,serikali inategemea kukopa kiasi cha

shilingi bilioni 2,475.9 kutoka vyanzo vya ndani na nje.kati ya fedha hizo shilingi bilioni

810.9 ni kwa ajili ya kulipia hatifungani na dhamana za serikali zinazoiva, shilingi bilioni

393.4 ni mikopo kutokana na mauzo ya hatifungani za serikali na shilingi bilioni 1,271.6

zitatokana na  mikopo yenye masharti ya kibiashara.

92.Mheshimiwa spika ,washirika wa maendeleo wanatarajiwa kuendelea kuchangia

bajeti kupitia na mikopo ya jumla ya shilingi bilioni 3,923.6 kati ya fedha  hizo, shilingi

bilioni 869.4 ni misaada  na mikopo ya kibajeti  na shilingi bilioni 3,054.1 ni misaada na

mikopo kwa ajili ya miradi ya maendeleo,ikijumuisha mifuko ya kisekta.

93. Mheshimiwa Spika ,kwa  upande wa matumizi ,katika mwaka 2011/12 Serikali

imepanga kutumia jumla ya shilingi bilioni 13,525.9 kwa matumizi ya kawaida na

maendeleo .kati ya fedha hizo , kiasi cha shilingi bilioni 8,600.3 kimetengwa kwa ajili ya

matumizi ya kawaida,ikijumuisha shilingi bilioni 3,270.3 kwa ajili ya mishahara ya

watumishi wa serikali ,taasisi na wakala za serikali na shilingi bilioni 1,910.4 kwa ajili ya

mfuko mkuu wa serikali.Aidha, jumla ya shilingi bilioni 4,925.6 zimetengwa kwa ajili ya miradi ya

maendeleo,ambapo shilingi bilioni 1,871.5 ni fedha za ndani na shilingi bilioni 3,054.1 ni

fedha za nje.

94. Mheshimiwa Spika, kutokana na  maelezo ya mfumo wa bajeti yaliyotolewa hapo

juu ,sura ya bajeti kwa mwaka 2011/12 itakuwa kama ifuatayo:

MAPATO                                          Shilingi milioni

A:Mapato ya ndani                                     6,775,952

       (i)Mapato ya kodi (TRA)                      6,228,836

       (ii)Mapato yasiyo ya kodi                         547,116

B:Mapato ya halmashauri                                350,496       

C:Mikopo na misaada  ya nje                           3,923,551    

D:Mikopo ya ndani                                          1,2o4,262   

E:Mikopo  ya masharti ya kibiashara              1,271,634  

JUMLA YA MAPATO  YOTE                  13,525,895

F:Matumizi ya kawaida                                 8,600,287

        (ii)Mfuko mkuu wa Serikali                   1,910,376

        (ii)Mishahara                                           3,270,292

        (iii)Matumizi Mengineyo                        3,419,619

              Wizara                                                 2,727,472

              Mikoa                                                   49,981

             Halmashauri                                           642,166

G:Matumizi ya Maendeleo                                 4,924,608

     (i) Fedha za Ndani                                          1,871,471

     (ii) Fedha za Nje                                              3,054,137

JUMLA YA MATUMIZI YOTE                       13,525,895Hitimisho 

95. Mheshimiwa Spika,Bajeti ya mwaka 2011/12 ni mwendelezo wa juhudi za serikali

za kuwaletea maendeleo wananchi ,bajeti hii imezingatia:

(i) Dira ya taifa ya maendeleo 2025

 (ii) Mkakati wa kukuza uchumi na kupunguza umasikini awamu ya pili (MKUKUTA II)

(iii)Malengo ya Maendeleo ya millennia 2015

(iv)Ilani  ya uchaguzi ya CCM ya mwaka 2011/2015

(v)Mkakati wa pamoja wa misaada Tanzania  misaada Tanzania (MPAMITA)

(vi) Mkakati wa taifa wa madeni 

(vii) Sera za kijumla za Uchumi kwa mwaka 2011/12

96 Mheshimiwa Spika, Ili kufikia malengo hayo mapema zaidi ,kila mwananchi

anapaswa kujituma na kushiriki kikamilifu , kwa kutumia fursa zilizopo za kuzalisha mali

na kujiongezea kipato, ni matumaini yangu kuwa utekelezaji sahihi wa bajeti hii

utaiwezesha serikali kuwaletea wananchi  maendeleo tunayokusudia.

Bajeti ya mwaka 2011/12 imeandaliwa katika kipindi ambacho nchi yetu inakaliwa na

changamoto ya kiuchumi ikiwemo upungufu wa umeme na ongezeko la bei za mafuta

katika soko la dunia.

Hali hii imetishia ustawi wa uchumi na uwezo wa kukusanya mapato ya  ndani .serikali

imejipanga kukabiliana na changamoto hizi, ikiwa ni pamoja na kuharakisha miradi ya

uzalishaji umeme na uanzishwaji wa hifadhi kubwa ya mafuta yanayoagizwa ,wakati

serikali ikichukua hatua hizi ,wananchi wanaombwa kuanza kutumia kwa uangalifu

vyanzo vya nishati ,ili kupunguza gharama ,hivyo ni matumizi ya serikali kwamba bajeti

ya mwaka 2011/12 itatekelezwa kama ilivyopangwa

97 Mheshimiwa Spika Serikali ya awamu ya nne imedhamiria kwa kuendeleza misingi

imara ya kujenga uwezo katika kukusanya mapato ya ndani,hili litawezekana kwa

kuwekeza katika vichocheo vya ukuaji uchumi ili kuongeza wigo wa mapato ya ndani

kwa lengo la kutuongezea uwezo wa kujitegemea,kama nilivyoeleza hapo awali

,maeneo yafuatayo ya kimkakati yatazingatiwa katika mgao wa rasilimali katika muda

wa kati,nishati ya umeme,reli ,bandari,TEHAMA,Maji Kilimo na kulinda mafanikioa

yaliyopatikana katika sekta ya elimu na afya.Hivyo basi ,hatuna kila mmoja wetu kwa pamoja kuongeza ubunifu katika uzalishaji

wenye tija utakaoongeza pato la Taifa na hatimaye kuondokana na umaskini 

98 Mheshimiwa Spika ,Bajeti hii imezingatia ushauri wa waheshimiwa wabunge wa

kamati ya fedha na uchumi na makamti nyingine za kisekta.

Pia imezingatia mawazo na mapendekezo ya wadau mbalimbali ,wakiwemo

wafanyabiashara,wenye viwanda,sekta ya kilimo,utalii na w engine wengi.Nawashukuru

wote hao kwa mawazo na ushauri wao

99 Mheshimiwa Spika, nachukua fursa hii kuwashukuru wapiga kura wangu wote wa

jimbo la kilosa kwa kunichagua tena kuwa mbunge wao kwa kipindi kingine cha miaka

mitano.Napenda kuwaahidi kwamba tutashirikiana pamoja kuliletea maendeleo jimbo

letu la Kilosa.ninaamini kwamba sitawaangusha.mwisho nachukua pia nafasi hii

kumshukuru kipekee mke wangu mpendwa kwa kuwa msaada mkubwa kwangu.

100.Mheshimiwa Spika, kama nilivyoeleza awali serikali inatambua makali ya maisha

yanayowakabili wananchi .kuna tatizo la upungufu wa umeme,kuongezeka kwa bei za

mafuta ya Petroli na gharama za usafiri,tatizo la ajira na haja ya kuboresha hifadhi yetu

ya chakula.Serikali sikivu ya chama cha mapinduzi imejipanga kikamilifu kukabiliana na

changamoto  hizo .Ni matumaini ya Serikali kwamba hatua za kukabiliana na

changamoto hizo nilizozieleza zitasaidia kuondoa kero hizo na hivyo kuboresha maisha

ya wananchi.

101. Mheshimiwa Spika, Naomba kutoa hoja